بررسی وضعیت کبالت در خاک، گیاهان و گوسفندان منطقه شهرکرد، ایران

کمبود کبالت به صورت اولیه و ثانویه در بسیاری از مناطق مختلف دنیا گزارش شده و عواملی همچون نوع خاک، میزان کبالت خاک و نیز حضور میزان بالای آهک و منگنز در منطقه را در پدید آوردن این کمبود دخیل می دانند. بر همین اساس و برای پی بردن به وضعیت کبالت منطقه شهرکرد، اقدام به نمونه برداری از خاک مزارع یونجه، شبدر، جو و گندم (80 نمونه) و گیاهان روییده بر آن خاک (80 نمونه) و اخذ نمونه خون از 100 راس گوسفند تغذیه شده با این گیاهان گردید. سعی بر آن بود که نمونه خاک قبل از اضافه نمودن هرگونه کود شیمیایی و طبیعی و نمونه گیاهی نیز در زمان حداکثر رشد جمع آوری گردد. غلظت کبالت نمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی تعیین و مشخص شد که خاک مزارع یونجه، شبدر، جو و گندم به ترتیب حاوی 04/0 ± 14/0، 06/0 ± 16/0، 03/0 ± 1/0 و 05/0 ± 11/0 میلی گرم کبالت به ازای هر کیلوگرم و گیاه این مزارع به ترتیب حاوی 01/1 ± 32/1، 08/0 ± 2/2، 76/0 ± 2/1 و 88/0 ± 37/1 میلی گرم کبالت به ازای هر کیلوگرم ماده خشک می باشند. همچنین غلظت سرمی کبالت گوسفندان معادل 41/0 ± 45/1 میکروگرم بر دسی لیتر تعیین گردید. نتایج حاصله حکایت از آن دارد که میزان کبالت خاک منطقه پایین تر از حد ذکر شده در منابع بوده و لذا شرایط برای کمبود اولیه کبالت مهیا می باشد. اما از سوی دیگر میزان کبالت گیاهان و جیره غذایی دام ها حاوی مقادیر مناسبی کبالت بوده و لذا نشخوارکنندگان امکان دریافت کبالت مورد نیاز را از جیره خواهند داشت. با این حال غلظت کبالت سرم گوسفندان در حد مرز قرار داشته و مشخص می گردد که عواملی مداخله گر از جذب بهینه کبالت توسط گوسفند کاسته و شرایط را برای کمبود ثانویه کبالت فراهم نموده اند. همچنین مشخص شد که خاک مزارع شبدر و یونجه نسبت به مزارع جو و خاک مزارع شبدر نسبت به مزارع گندم به طور معنی داری حاوی میزان بیشتری کبالت بوده و نیز گیاهان شبدر و یونجه در مقایسه با گیاه جو حاوی مقادیر بیشتری کبالت در ماده خشک می باشند (P<0.05). تعیین ضرایب همبستگی مابین فاکتورهای مختلف موجود در خاک و غلظت کبالت گیاه روییده بر آن خاک حکایت از تاثیر منفی سرب خاک مزارع یونجه و جو بر کبالت گیاهان مربوطه و مولیبدن خاک بر کبالت جو داشت (P<0.05). نویسنده بر این اعتقاد است که حضور برخی عوامل نظیر سرب، مولیبدن، فسفر و کلسیم در جیره غذایی، برداشت بهینه کبالت توسط دام را متاثر ساخته و شرایط را برای کاسته شدن از سطح کبالت سرم مهیا می نمایند. بدین لحاظ توصیه می شود که در منطقه از مکمل های غذایی حاوی کبالت بهره گرفته شود.