مطالعه زمین شیمی، کانی سنگین، خاستگاه و پتانسیل طلا در لیستوینیتهای هنگران - ناحیه مختاران (خاور ایران)

رخنمونهای گسترده ای از لیستوینیت (سرپانتینیتهای کربناتی شده) در محور بیرجند - نهبندان در خاور کشور و جنوب استان خراسان وجود دارد که در وسعتی افزون بر 25000 کیلومتر مربع در امتداد گسل های اصلی و در میان مجموعه افیولیتی - آمیزه رنگین - فلیش تشکیل شده اند. بیشترین گسترش این رخنمونها در بخش جنوبی نقشه مختاران (1:1?????) مشاهده می شود. لیستوینیتها از نظر سنگ شناسی به انواع سیلیسی نهان بلورین برشی حاوی کانی های سولفیدی، سیلیسی بدون سولفید، سیلیسی - کربناتی و کربناتی تقسیم شده و بیشتر در مجاورت بلافصل سنگهای فرابازی دیده می شوند. از نظر کانی شناسی، متشکل از کانی های اصلی کوارتز نهان بلورین (اپال، ژاسپ)، کوارتز بلورین، کلسیت، دولومیت، منیزیت، سیدریت، سرپانتین و کلریت، و کانی های فرعی پیروکسین، کرومیت، مگنتیت، سینابار، کلکوپیریت، بورنیت، آرسنوپیریت و اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن است. در این میان، لیستوینیتهای نوع سیلیسی برشی حاوی سولفید، از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و از نظر پی جویی طلا، گزینه مناسب تری هستند. در این نوع لیستوینیت، کانی های سولفیدی از جمله پیریت، کلکوپیریت، بورنیت، آرسنوپیریت و کوولیت دیده می شوند. بعضی از بلورهای سولفیدی به اکسید و هیدروکسیدهای آهن دگرسان شده اند.
همچنین به منظور مطالعه کانی های سنگین، از رسوبات دانه درشت رودخانه ها نیز نمونه برداری شد. در مطالعه نمونه های کانی سنگین، ذرات ریز طلا 3?) تا 150 میکرون(همراه با کانی های پیریت، کلکوپیریت، سینابار و مس طبیعی مشاهده شد.
دگرسانی غالب در مجموعه لیستوینیتی عبارتند از: سیلیسی، لیمونیتی، هماتیتی و گوتیتی و به طور محدود آرژیلیک.
خاستگاه طلا، نقره، آرسنیک و دیگر عناصر همراه از سنگهای فرابازی سرپانتینیتی شده سرچشمه گرفته است. با پیشرفت دگرگونی ناحیه ای، محلولهای حاوی آنیونهایی مانند (SO4)2-، Cl-، (CO3)2- با عناصر فلزی (Ni،Co،Cr،Cu،Hg،Sb،As،Ag،Au) کمپلکس تشکیل داده و در اثر صعود به بخشهای بالایی، در زونهای برشی و همراه با نهشت سیلیس و در سد ژئوشیمیایی بخشهای کربناتی (لیستوینیت کربناتی)، تشکیل نهشته های رگه ای سیلیسی سولفیددار حاوی طلا را دادند.