نظریه بداهت در فلسفه اسلامی

چکیده:
مبناگرایی یکی از نظریه ها و پاسخ های رکن توجیه (justification) است چنانچه معرفت را به معنای باور صادق موجه (justified truth belief) بدانیم، باید توجیه را یکی از سه رکن معرفت زایی به شمار آورد. به عبارتی هر مدعی معرفت که مثلا ادعا کند «الف ب است»، باید بتواند آن را توجیه کند؛ یعنی دلایل لازم و کافی را برای اثبات آن اقامه نماید. یعنی وی علاوه بر صدق ثبوتی، باید به دنبال صدق اثباتی باشد و با دلایل کافی آن را به دیگران منتقل نماید و دیگران نیز آن را بپذیرند.
معرفت شناسان در مقام بحث از توجیه یا ارائه دلایل لازم و کافی برای معرفت، حداقل سه نظریه مطرح کرده اند: مبناگرایی، انسجام گرایی و عمل گرایی، این تئوری ها در صددهستند معرفت صادق را که در مقام ثبوت و واقع (علی الفرض) با نفس الامر مطابقت دارد، در مقام اثبات و بین الاذهانی با دلایل کافی به اثبات برسانند. سه نظریه مذکور نحوه تحقق این عملیات را تشریح می کنند.
نظریه مبناگرایی (foundationalism)، با سابقه ترین پاسخ به پرسش توجیه است که از سوی حکیمان یونان باستان مطرح گردید و فلاسفه، منطق دانان و متکلمان مسلمان نیز آن را تقویت کردند. مبناگرایی، تقریرهای گوناگونی دارد اما مبناگروی سنتی حکیمان مسلمان بر نظریه بداهت استوار است؛ بدین معنا که معرفت ها و باورهای انسان به دو شعبه باورهای پایه و اساسی و باورهای مستنتج تقسیم می شوند و از این میان، باورها و معرفت های پایه همان معرفت های بدیهی اند که توجیه ذاتی دارند و تصور موضوع و محمول آنها یا به تنهایی بر تصدیق کفایت می کند و یا اگر به حد وسطی حاجت باشد، بدون زحمت، به دست می آید. این گونه بدیهیات اولیه و ثانویه به صاحب معرفت مدد می رساند تا صدق اثبات را به انجام برساند.
زبان:
فارسی
در صفحه:
45
لینک کوتاه:
magiran.com/p332366 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!