فطرت و قوای نفس، منبع یا حالت

مطالعه درباره انسان و توانایی های آشکار و پنهان او، از علایق دیرینه اغلب اندیشه وران بشر است. فیلسوفان و عارفان، از دیرباز و روان شناسان و مردم شناسان در قرن اخیر، به بررسی این موضوع همت گماشته اند.
پیش از این همه، ادیان ابراهیمی و حتی برخی دین واره ها به ارائه تحلیلی ویژه از واقعیت پررمز و راز این پدیده شگفت آفرینش و توانایی های او پرداخته اند.
اغلب ادیان به ویژه اسلام، ضمن تصریح بر وجود نیروی عقل در انسان و دعوت او به خردورزی، از وجود حقیقتی در آحاد انسان ها به نام «فطرت» خبر داده اند. توجه به این عنوان، پرسش های گوناگونی را برای خردمندان پدید آورده که از اهم آن ها، پرسش از تفاوت بین «فطرت» با واقعیاتی همچون «نفس» «عقل» و «قلب» است.
آیا فطرت، واقعیتی جدا از نفس، عقل و قلب است که برخی معارف و گرایش های انسان مربوط به آن است یا فطرت، وضعیت و حالت خلقت هر یک از امور پیش گفته است که آدمی بر آن سرشته شده و با آن به عرصه هستی گذاشته است؟ این مقاله در جست وجوی پاسخ مناسبی برای این پرسش است.