بررسی رابطه خودپنداره با ابعاد وضعیت سلامت در بیماران تحت درمان با همودیالیز در بیمارستان های منتخب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی در سال 1383

بیماری مزمن کلیوی ابعاد مختلف بالینی، روانی - اجتماعی و اقتصادی بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد. سلامت به عنوان مهمترین هدف درمان مطرح بوده و تلاشها بر بالا بردن کیفیت زندگی این بیماران استوار است. سلامت مفهومی است که هر فرد با توجه به معیارهای خود آن را تعریف می کند. این مفهوم تحت تاثیر عوامل جسمی، روانی و اجتماعی مختلفی قرار دارد. بنابراین در ارزیابی وضعیت سلامت، باید نگرش بیمار به خود در نظر گرفته شود. این نگرش مفهوم روان شناسی - اجتماعی - پرستاری به نام خودپنداره است. مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه خودپنداره با ابعاد وضعیت سلامت در بیماران تحت درمان با همودیالیز در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1383 انجام گرفت.
در این پژوهش توصیفی همبستگی، 153 بیمار تحت درمان با همودیالیز شرکت داشتند. نمونه های پژوهش در محدوده سنی 15-65 سال قرار داشتند، سابقه پیوند کلیه نداشتند و حداقل یک سال و در طول هفته سه بار همودیالیز می شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه ای بود شامل سه بخش اطلاعات جمعیت شناختی، خودپنداره و وضعیت سلامت که اعتبار آن به وسیله اعتبار محتوایی و پایایی آن با روش همسانی درونی و آزمون مجدد تعیین گردید.
از 153 بیمار تحت درمان با همودیالیز در این پژوهش 81 نفر مرد و 72 نفر زن بودند. این بیماران در محدوده سنی 15-65 سال با میانگین سنی 47 سال قرار داشتند. اکثر آنها متاهل (%62.7) و دارای تحصیلات دیپلم (%41.2) بودند. بیشتر آنها بیکار (%39.2) و زنان خانه دار (%37.9) بودند. همچنین 35.9 درصد آنان طول مدت درمان با همودیالیز بین 2-5 سال داشتند. کمترین میانگین در بین ابعاد وضعیت سلامت مربوط به بعد جسمی (%35.8) بود. وضعیت سلامت روانی (%36.9)، اقتصادی (%43.1)، اجتماعی (%47.2) و دارو و درمان (%54) در رتبه های بعدی قرار گرفتند. اکثر نمونه ها (%46.4) امتیاز ضعیفی از وضعیت سلامت کسب نمودند. میانگین درصد امتیاز کسب شده از وضعیت سلامت در بین نمونه ها 42.19 با انحراف معیار 12.04 بود. اکثر نمونه ها دارای خودپنداره خنثی (%45.8) و منفی (%41.8) بودند. خودپنداره با ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی وضعیت سلامت رابطه معنی داری داشت و همبستگی آن با ابعاد جسمی و روانی از دیگر جنبه ها بیشتر بود. اما با بعد دارو و درمان ارتباط معنی داری را نشان نداد. همچنین خودپنداره با وضعیت سلامت کلی همبستگی قوی (r=0.73) را نشان داد (P<0.01). وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت شغلی و درآمد با وضعیت سلامت رابطه معنی داری داشت ولی، بین جنس، سن و طول مدت درمان با وضعیت سلامت رابطه معنی داری مشاهده نشد.
وجود همبستگی بین خودپنداره و وضعیت سلامت نشان می دهد که نوع نگرش بیماران به خود در تصور آنها از سلامت و داشتن یک زندگی مولد است. بنابراین، علاوه بر اختلالات جسمی ناشی از نارسایی مزمن کلیه و همودیالیز، ساختار روانی و محیط اجتماعی بیماران می تواند در انگیزش و امید به زندگی آنها تاثیر بگذارد.