ملاحظاتی درباره چشم انداز جهانی شدن ادبیات معاصر ایران

عبور فراورده های ادبی از مرزهای ملی و یافتن مخاطبانی در عرصه بین المللی امروزه با چالش های فرهنگی نوینی روبه روست که من جمله از فرایند جهانی شدن ناشی می گردد. این حقیقت که در زمانه ما «جغرافی تاریخ است»، به بیان دیگر، فاصله جغرافیایی بین کشورها و مناطق دیگر مانعی جدی در راه برقراری ارتباط انسان ها و فرهنگ های گوناگون تلقی نمی شود باعث شده است که محصولات ادبی به سرعت در سایر کشورها شناخته و ارزش گذاری شوند. گسترش رسانه های الکترونیکی جدید به ویژه نماد تمام عیار پسامدرنیسم یعنی اینترنت امکاناتی بی سابقه و شگفت آور برای راه یافتن آثار ادبی ملل گوناگون به عرصه های جهانی فراهم آورده است به گونه ای که بازاریابی و عرصه همه فراورده های فرهنگی از جمله آثار ادبی امروزه، حتی در مقایسه با دو یا سه دهه پیش، به مراتب سهل تر و تاثیرگذارتر گشته است. جادوی بی بدیل اینترنت چنان بی واسطه و همه گیر است که برای عرضه آثار ادبی به خوانندگان خارج از کشور مبدا دیگر حتی به ناشر هم چندان نیاز نیست. ارایه متون ادبی به صورت برخط در قالب ها و شکل های گوناگون از قبیل کتابخانه رایگان اینترنتی یا کتاب های الکترونیکی، که به سهولت انتقال دادنی اند، امکان می دهد تا بتوان این آثار را، بدون واسطه و با سرعتی باورنکردنی، در اختیار خوانندگانی قرار داد که در دورترین نقاط جهان خواهان دسترسی به آنها هستند. از این رو، بررسی جایگاه کنونی ادبیات فارسی در مقایسه با ادبیات سایر ملل ممکن نیست مگر با در نظر گرفتن آنچه دیوید هاروی «انقباض زمان و مکان» خوانده است (HARVEy 1990, p. 240←). جهانی شدن، به منزله فرایندی که فاصله های فرهنگی را همچون فاصله های جغرافیایی به اسطوره تاریخی تبدیل می کند، تولید ادبی و تعامل فرهنگ و ادبیات بومی با فرهنگ و ادبیات غیربومی را با چالش ها و پیچیدگی های جدیدی مواجه ساخته است.