کالای فرهنگی؛ ابزار هژمونی فرهنگی

«یونسکو» به عنوان بازوی فرهنگی سازمان ملل متحد، از بدو تاسیس با استفاده از ابزارهای حمایتی در کشورها و اقلیمهای فرهنگی مختلف جهان، در حوزه های مختلف از جمله فرهنگ عمومی به فعالیت می پردازد. اگرچه این نهاد بین المللی باید با رویکردی همسان و بدون پیش فرضهای فرهنگی، فکری در همه سرزمینها و با اهتمام بر تقویت تمام فرهنگهای بومی، حمایت خود را همچون چتری بگستراند، درواقع بررسی سیر کاری آن، برخوردی سلیقه ای و هدفمند را، با گرایشهایی خاص و تحت تاثیر جریانهای سیاسی و فرهنگی جهانی نشان می دهد. از جمله حوزه های کاری یونسکو، ادبیات و ادبیات ملل است.
«دنیای تئو» (Le Voyage de th ́eo) داستانی درباره تاریخ ادیان، اثر کاترین کلمان (Catherine Clement) (ترجمه: دکتر مهدی سمسار، ناشر: انتشارات نقش جهان، چاپ دوم، 1380)، فیلسوف و رمان نویس معاصر فرانسوی است که در حوزه ادب فرانسه نویسنده ای بنام است. این اثر در سپتامبر 1997 از طرف سازمان نشر Seul منتشر شد و از آغاز انتشار، در فهرست پرفروش ترین کتابهای فرانسه جای گرفت. این ناشر فرانسوی پیش از این نیز ترجمه و نشر رمان مشهور تاریخی فلسفی «دنیای سوفی» را برعهده داشته است. رمان «دنیای تئو» با حمایت به تعبیری دیگر سفارش غیرمستقیم یونسکو، تالیف، منتشر و حتی به برخی زبانها ترجمه شده است و اگر دقیق دیده شود جای پای سفارش دهنده در سراسر اثر پیداست. مولفه های اصلی تفکر حاکم بر یونسکو، همچنین خط سیر اندیشه سیاستگذاران و مجریان این نهاد بین المللی، در اثر مشهود است. در طی داستان، دینها و دینواره های مختلف جهان به بهانه های گوناگون بررسی می شود و درخصوص آیین و رسوم، اعتقادات و تاریخشان هرچند ناعادلانه و بعضا مغرضانه سخن به میان می آید. سرتاسر داستان، صحبت از یافتن حقیقت آسمانی است. اما در آخر جز به حق دانستن تمام ادیان، دینواره ها و حتی فرقه های خرافه گون شرقی درعین تناقضها و تفاوتهای فاحش شان در کنار تمجید و تطهیر مسیحیت و یهودیت حاضر، طرح و بسط اندیشه پلورالیسم دینی، تمجید وجه تسامح گرایانه ادیان و دینواره ها، و ترویج مسلکهای صوفی مآبانه و منزوی گون فرق دینی و شبه عرفانی امروز، حاصلی برای خواننده های جویای تفکر و تامل ندارد.
یادداشت پیش رو گزارشی از نشست نقد این اثر، در گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که با حضور صاحب نظران و منتقدان حوزه اندیشه و ادبیات داستانی برگزار شده است.