عقلانیت در مبادی و غایات نظریه سیاسی توماس آکوییناس

توماس آکوییناس (1274-6/1224) پس از آگوستین بانی اصلی کلام در جهان مسیحیت است که آموزه های وی در این حوزه منبع اصلی حل وفصل مناقشات کلامی در میان کاتولیکها است و قرنها فیلسوف و متکلم رسمی مسیحیت کاتولیک بوده است. مواجهه وی با عقلانیت ابن رشدی و دلبستگی به مسیحیت از وی شخصیتی ساخته که شناخت آن می تواند امروزه در باب نسبت میان دین و عقل و سیاست پاسخگو باشد اگرچه در مقایسه با دوران مدرنیته اندیشه وی سنتی به شمار می آید اما وی را باید از پیشگامان نهضت نوزایی اول اروپا والهام بخش اندیشمندانی دانست که به ظهور عقلانیت مدرن یاری رساندند. از اینرو فهم آرا سیاسی وی از چند جهت با اهمیت است: شناخت اندیشه سیاسی مسیحیت، فهم رهیافتی از اندیشه سیاسی دینی، درک رویکرد مسیحی به هماهنگی عقل و وحی و آگاهی از ماهیت حذف غایت در اندیشه مدرن و اثرات آن نظریه سیاسی آکوییناس در حوزه فلسفه سیاسی کلاسیک قرار می گیرد که با طرحی از مبادی ره به سوی غایات می سپارد. آکوییناس سعادت را غایت جامعه سیاسی می شمرد و بر اهمیت عقل در اخلاق فردی و سیاسی پای می فشرد. نوشتار حاضر به واکاوی عقلانیت در دو حوزه مبادی (معرفت شناسی و وجود شناسی)و نیز غایات و اهداف جامعه سیاسی در نظریه سیاسی آکوییناس می پردازد. معرفت شناسی آکوییناس ارسطویی - مسیحی است و با همین رویکرد به معرفی انسان و قوای نفس او می پردازد. او عقل طبیعی را اگر چه لازم اما ناکافی در نیل به غایات (خیر، کمال و سعادت) می داند، لذا بطور خلاصه باید گفت: عقلانیت در مبادی نظریه سیاسی آکوییناس محوری و نقطه آغاز است اما در شناسایی ابعاد مهمی از وجود انسانی نارساست.