علیت؛ معقول اول یا ثانی؟

علیت و معلولیت صفات حقیقه ای هستند که در مقولات فکری، بسیار مهم و مبنایی تلقی می گردند; چنان که جستوجو و تفتیش زوایای آن تاسیس نظریاتی همچون «تشکیک در وجود» را به دنبال داشته است و در فلسفه ملاصدرا نقش محوری دارد. بنابراین، شناخت تحلیلی، دقیق و برخاسته از متن واقع و تمییز بالذات ها و بالعرض ها و بالتبع ها از یکدیگر در این بحث، به گونه ای شگرف در نتایج به دست آمده تاثیر می گذارد.
یکی از عناوینی که در حیطه برخورد نیروی مدرک با واقع پدید آمده و شکل گرفته، «اولیت و ثانویت در معقولیت» است. این مقاله با الهام از سخنان صدرالمتالهین، در پی جویی برای اثبات معقول اول بودن معنای وجود و به تبع آن، معنای علیت و معلولیت برآمده، هرچند این طرح پیشنهادی مخالف رای معروف در این باب است. نویسنده با هدف ارائه تصویری تحلیلی از ماهیت علیت و معلولیت، به مباحثی همچون تعریف، بررسی تاثیر نظریه «اصالت وجود» بر اولیت معنایی علیت و معلولیت و بررسی جایگاه علیت و معلولیت در موقعیت حکایتگری ذهنی پرداخته و نظرات مطرح توسط صاحب نظران در باب معقول اول و ثانی را پی جویی کرده است.