بررسی دانش، نگرش و عملکرد داروسازان و پرستاران استان مازندران در مورد عوارض جانبی داروها و گزارش دهی آنها، سال1384

فارماکوویژیلانس علمی است که به شناسایی، گزارش دهی، ارزیابی و پیشگیری از عوارض جانبی داروها پس از ورود به بازار پرداخته، اساس آن راگزارش داوطلبانه عوارض مشاهده شده توسط کادر درمانی ازطریق تکمیل کارت های زرد رنگ تشکیل می دهد. به دلیل پایین بودن میزان گزارش دهی در استان مازندران، این مطالعه به منظور بررسی دانش، نگرش و عملکرد داروسازان و پرستاران استان در خصوص گزارش دهی عوارض جانبی داروها انجام شده است.
این مطالعه توصیفی روی 286 نفر شامل 67 داروساز و 219پرستار که به صورت تصادفی از شهرهای مختلف استان انتخاب شده بودند، انجام شده است. ابزار سنجش، پرسشنامه استاندارد گروه تحقیقاتی فارماکوویژیلانس در اروپا بوده است. در حیطه دانش، تعریف فارماکوویژیلانس، آگاهی از معیارهای گزارش دهی و تعریف واژه های مربوط به تکرر بروز عارضه مطرح شد. در حیطه نگرش، واکنش افراد در زمینه گزارش یا عدم گزارش چند مورد عارضه جانبی بیان شده در پرسشنامه و مهم ترین دلایل عدم گزارش دهی عوارض مشکوک، و در حیطه عملکرد تعداد و محل ارسال گزارش ها مورد بررسی قرار گرفت. داده ها توسط نرم افزار SPSS و با آزمون های independent sample t-test برای مقایسه متغیرهای کمی و مربع کای و Kendall’s tau-b به ترتیب برای متغیرهای کیفی اسمی و رتبه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و P< 0.05 به عنوان اختلاف آماری معنی دار درنظر گرفته شد.
دانش کافی در هیچیک از دو حرفه بررسی شده وجود نداشته است. علی رغم آن که بیش از 80 درصد شرکت کنندگان سابقه مواجهه با عارضه جانبی را بیان داشته اند، میانگین گزارش های ارسالی هر دو گروه شغلی بسیار پایین بوده و به ترتیب، 0.72 ± 2.8 و 0.17 ± 0.67 برای داروسازان و پرستاران بوده است (P<0.01). پرستاران بیشترعوارض دارویی را به پزشکان، ایستگاه پرستاری و داروسازان بیمارستان ها گزارش نمودند و با احتساب این نوع گزارش ها، گزارش دهی بیش تری از داروسازان داشته اند (P<0.001). مهم ترین دلایل عدم گزارش دهی عوارض مشکوک شامل عدم اطمینان از دخالت دارو در بروز عارضه، عدم اطلاع از مرکز ملی، شناخته شده بودن عارضه و جدی نبودن عوارض بوده است.
با توجه به این که سیستم گزارش دهی عوارض جانبی داروها برای بسیاری از افرادی که در حوزه سلامت جامعه فعالیت دارند شناخته شده نمی باشد، اقداماتی نظیر برگزاری کارگاه های آموزشی در بیمارستان های استان با تاکید بر اهداف فارماکوویژیلانس، نحوه تکمیل کارت زرد و مواردی که ضرورتا باید گزارش شوند و نیز گنجاندن مبحث فارماکوویژیلانس در سرفصل دروس دانشجویان رشته های مختلف جهت بهبود وضعیت موجود، الزامی است.