بررسی جراحات پوست سر ناشی از قمه زنی و نحوه درمان آن در عاشورای سال 1382 در کربلا

مراسم قمه زنی در روز عاشورا یک سنت تاریخی برای شیعیان است، ولی در دهه های اخیر منسوخ شده است. اگرچه اکثر مراجع با انجام آن مخالف می باشند ولی همچنان به طور پراکنده در نقاط مختلف کشورهای مسلمان انجام می گیرد. با این حال، پزشکان با آسیب های حاصله و درمان آن آشنایی کافی ندارند.
در این مطالعه توصیفی مقطعی 103 زائر ایرانی که روز عاشورا قمه زده بودند؛ به صورت گروهی طی 2 ساعت به اورژانس ایران مستقر در کربلا مراجعه نمودند. براساس فرم مخصوص این بیماران از نظر سن، ملیت، آسیب حاصله، طول و عمق زخم و شدت خون ریزی و نوع درمان بررسی شدند.
متوسط سنی مجروحین 03/1 ± 49/33 سال و 2/62 درصد از آن ها ترک زبان و بقیه افراد مراجعه کننده از اصفهان، قم، تهران و مناطق عرب زبان جنوب ایران بودند. از نظر نوع برش ها 64 درصد طولی (مطابق خطوط ساژیتال) و 36 درصد متقاطع (شامل برش های طولی و عرضی) و از نظر عمق زخم 13 درصد سطحی (پوست و زیر جلد) 59 درصد متوسط (تا galea) و 28 درصد عمقی (تا Skull) بود. در 5/16 درصد خون ریزی خفیف، 67 درصد متوسط و 5/16 درصد شدید بود و 8/5 درصد به تزریق سرم نیاز پیدا کردند. متوسط تعداد برش های طولی در هر بیمار به طور متوسط 3/0 ± 7/6 برش و برش های عرضی به طور متوسط 2/0 ± 2/2 برش و متوسط طول برش های طولی 17/0 ± 4/9 سانتی متر و متوسط طول برش های عرضی 23/0 ± 64/5 سانتی متر بود. متوسط مجموع طول برش های ایجاد شده در مجروحینی که طولی قمه زده بودند 97/62 سانتی متر و در نوع متقاطع 24/74 سانتی متر برآورد گردید. به دلیل عدم موافقت اکثر مجروحین به بخیه زدن و مراجعه گروهی آن ها به مرکز درمانی، در 9/84 درصد موارد بعد از شستشو با سالین نرمال و پانسمان فشاری خون ریزی متوقف شد. ولی در 15 بیمار به علت خون ریزی شدید یا بازشدگی وسیع لبه های زخم بخیه شدند. بین تعداد برش های طولی و عرضی و عمق زخم حاصله و نیز بین عمق زخم و نوع زخم (طولی- متقاطع) ارتباط معنی داری وجود داشت. همچنین بین عمق زخم و میزان خون ریزی و نیز نوع زخم و میزان خون ریزی ارتباط معنی داری به دست آمد، به طوری که در زخم های متقاطع عمق زخم و میزان خون ریزی بیشتر بود.
بحث: در مراجعه گروهی افراد قمه زده بایستی ضمن رعایت اصول تریاژ در نظر داشت که مجروحین با برش های متقاطع و تعداد برش های بیشتر، زخم های عمیق تری داشته و احتمال خون ریزی بیشتری وجود دارد. لذا، لازم است در اولویت درمانی قرار گیرند. همچنین، بایستی بخیه کردن این زخم ها را بیشتر مدنظر داشت. با توجه به یافته های این تحقیق، پیشنهاد می شود در تمام بیماران آنتی بیوتیک تراپی پروفیلا کتیک و پیشگیری از کزاز انجام شود و در ویزیت های بعدی توصیه های بهداشتی و پیگیری بعضی بیماری ها مثل هپاتیت انجام گیرد و مخالفت مراجع عالیقدر با قمه زنی در شرایط کنونی تذکر داده شود.