شیمی- کانی شناسی تورمالین در رگه های کوارتز-تورمالین توده گرانیتی شاهکوه (شرق ایران)

تعداد 27 نمونه از تورمالین رگه های کوارتز-تورمالین، گرانیت های گرایزنی و میکروگرانیت های لوکوکرات توده گرانیتوئیدی شاهکوه (شرق ایران) بوسیله دستگاه الکترون میکروپروب Cambex SX50 مورد تجزیه قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان می دهند که نمونه های تورمالین مورد مطالعه از نوع شورل (Schorl) بوده و سنگهای رسوبی سازند شمشک موجود در حاشیه شمالی توده نفوذی که خود میزبان تعدادی از رگه های کوارتز-تورمالین نیز می باشند، از طریق تامین عناصر Fe، Mg، Ca, Al و احتمالا B مورد نیاز در تشکیل تورمالین این رگه ها نقش مهمی داشته اند. تغییرات نسبت(FeO*/ (FeO* + MgO) تورمالین رگه های مذکور نیز نشان می دهند که هر چه محل این رگه ها از سنگهای رسوبی فاصله بیشتری داشته باشد از مقدار این نسبت کاسته می شود. این امر نشان می دهد که رگه های کوارتز-تورمالینی که سنگهای رسوبی را قطع می کنند، با منبع سیال تغذیه کننده خود نزدیکتر بوده و بنابراین منبع مواد مورد نیاز برای تشکیل آنها احتمالا در این سنگها قرار داشته و یا از آنها عبور نموده است. همچنین نتایج الکترون میکروپروب نشان می دهند که قلع به عنوان یک عنصر مهم در ساختمان تورمالین رگه ها حضور دارد. تصاویر تهیه شده از توزیع پرتو ایکس Sn درکانی های مورد بررسی نشان می دهند که قلع گاهی اوقات به عنوان یک عنصر فرعی و به صورت پراکنده در ساختمان کانی میزبان موجود بوده و در مواردی نیز به صورت ادخالهای ریز کاسیتریت در ساختمان این کانی حضور دارد. مورد اخیر بیانگر تشکیل کاسیتریت متقدم بر تورمالین است. قرار گرفتن ترکیب تعدادی از تورمالین رگه ها در زیر خط شورل-دراویت در نمودار مثلثی Al 50 Fe50 -Al –Al50 Mg50 نیز بر جانشینی Al بوسیله Fe+3 در یک محیط اکسیدان- که محیط مناسبی برای تشکیل کاسیتریت نیز می باشد- دلالت دارد.