تاریخ مندی در مطالعات حدیثی

بی تردید، بسیاری از گزاره های دینی، بویژه آیات قرآنی، با جاودانگی و دوام همراه هستند؛ اما گزاره هایی نیز وجود دارند که محدود به دوره یا دوره هایی خاص است و پس از گذشت دوره آن، به دلیل تغییر موضوع، دگرگونی شرایط و... تاریخی شده و اهمیت آنها صرفا به لحاظ عبرت ها و قصه های تاریخی، فهم بهتر فضای صدور و... خواهد بود. با کاوش در روایات فقهی و گفته های دانشمندان فقه و حدیث، می توان به مناط هایی در تشخیص این نوع روایات دست یازید؛ از جمله: 1. اوامر حکومتی و قضایی، امام خمینی رحمه الله برای شناخت روایات حکومتی از غیر آن معیارهایی ارائه می دهد: هر روایتی که از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام با واژه هایی چون:«قضی»، «حکم» یا «امر» و مانند آن وارد شده، بر حکم حکومتی و قضایی دلالت دارد، نه بر حکم شرعی. 2. روایات شخصی یا قضیه فی واقعه، در میان فقی هان معاصر، حمل روایات بر قضیه شخصیه در کتاب های فقهی مرحوم امام خمینی و مرحوم آیه الله خویی رحمهما الله بیش از دیگران به چشم می خورد. 3. روایات تقیه ای، بدیهی است که در روایت محمول بر تقیه، یکی از سه اصل عقلایی در حجیت روایت، یعنی اصالت جهت صدور در معرض تردید است. از این رو، روایتی که قراین صدور آن از جهت تقیه وجود دارد، حتی اگر معارضی نیز نداشته باشد، حجت نیست و نمی توان به آن استناد کرد. 4. روایات منسوخ، نسخ روایات به دو صورت ممکن است: یکی، نسخ سنت به قرآن، و دیگری نسخ سنت به سنت. همچنین برخی دیگر از زمینه های کشف روایات تاریخ مند عبارت اند از: 1. روایات آداب، 2. روایات طبی، 3. روایات آخرالزمان، 4. روایات مدح و ذم شهرها، 5. برخی روایات کلامی.