تبیین ارتباط منطقی شیوه های ارزشیابی با مبانی فلسفه ی تربیتی حاکم بر نظام آموزش و پرورش ایران: نقش ارزشیابی در تحقق اهداف

رابطه ی فلسفه ی تربیتی حاکم بر نظام آموزش و پرورش ایران و شیوه های ارزشیابی رایج در این نظام، موضوعی است که کمتر از سوی صاحبنظران و پژوهشگران به آن توجه شده است. از این رو این مقاله در صدد تبیین چگونگی این ارتباط یا به تعبیر دیگر نسبت میان مبانی فلسفی تعلیم و تربیت نظام آموزش و پرورش ایران و شیوه های ارزشیابی رایج در آن می باشد. برای این منظور از روش تحلیل مفهومی که از جمله روش های مهم و اساسی تحقیقات فلسفی است، بهره گرفته شده است. بدین صورت که با تحلیل شیوه های رایج ارزشیابی در نظام آموزش و پرورش ایران، معنای مفهومی ارزشیابی متناسب با آن شیوه ها آشکار می گردد. در گام بعدی مشخص می شود که با توجه به این طرز برداشت از مفهوم ارزشیابی، مؤلفه های مرتبط با آن یعنی برنامه ی درسی، فرایند یاددهی- یادگیری، معلم و دانش آموز، چه معنایی پیدا می کنند. در ادامه ی این تحلیل، معنای تعلیم و تربیت، بر اساس طرز تلقی مشخص شده از مفاهیم مؤلفه های نامبرده، آشکار می گردد. سرانجام با توجه به مفهوم پردازی آشکار شده از تعلیم و تربیت، مبانی فلسفی آن تبیین می شوند.
مقاله ی حاضر نشان می دهد که چگونه بین شیوه های کمی ارزشیابی حاکم بر نظام آموزش و پرورش ایران که خاستگاهی کاملا پوزیتیویستی دارد و مفهوم پردازی تربیت و نیز اهداف آموزش و پرورش که همگی به نوعی برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی است، تعارضی عمیق و آشکار دیده می شود. تعارضی که از یک طرف منجر به عدم تحقق اهداف متعالی آموزش و پرورش شده و از سوی دیگر این شیوه های ارزشیابی را از نظر اعتبار بی نتیجه نموده است. در پایان نگارنده به این نتیجه می رسد که با در نظر گرفتن ارتباط منطقی بین بنیادهای فلسفی مفهوم تعلیم و تربیت، اهداف آموزش و پرورش و در نهایت مفهوم ارزشیابی و شیوه های آن، به نظر می آید که موضوع ارزشیابی کیفی و شیوه های متناسب با آن بتواند ضمن همنوایی با مفهوم تعلیم و تربیت در نظام آموزش و پرورش ایران، موجب تحقق اهداف متعالی آن نیز گردد.