بررسی اثرپذیری و موارد الگوبرداری از ایران پیش از اسلام در عصر قاجار با تکیه بر نقش برجسته های قاجاری

از منظر باستان شناسی نقش برجسته ها یکی از قابل استفاده ترین منابع مطالعه و شناخت جوامع گذشته به شمار می روند. این دسته از آثار بازتابی از عقاید، ارزش ها و رویدادهای تاریخی عصر خود و در نگاهی عمیق تر بازگو کننده شاخصه های فرهنگی، هنری، سیاسی و اجتماعی حاکم بر حکومت و جامعه ای که زائده آن اند می باشد. علی رغم کثرت نقش بجسته های باقی مانده از ایران پیش از اسلام- که بیشترین آن ها ار ساسانیان برجای مانده است-پی از ورود اسلام به ایران و تحریم کشیدن نگاره های انسانی و حیوانی، هیچ نقش برجسته ای از فرمانروایان این سرزمین در فضای آزاد تا دوره قاجاریه شناسایی نشده است. احیا سنت ساخت نقوش برجسته از شخص شاه در عصر قاجار در پی گرایش فتحعلی شاه دومین شاه قاجاری به فرهنگ و تمدن پیش از اسلام ایران بوده است. این گرایشات که نه تنها توسط شاه قاجار بلکه دیگر اقشار جامعه آن روز ایران دنبال می شد، بر هنر این عصر تاثیر گذارده و منجر به همانندسازی و الگوبرداری از عناصر هنری ایران باستان به ویژه هنر دوره ساسانی شده است. در این مقاله مقدمتا سعی شده است تا عوامل موثر در گرایش فتحعلی شاه به ایران پیش از اسلام و اهداف مدنظر وی از احیا هنر سنگ تراشی پس از یک وقفه طولانی شناسایی شود. همچنین با توجه به شکل گیری نقوش برجسته قاجار تحت تاثیر نقش برجسته ساسانی، مشخص شود که آیا تاثیرپذیری فتحعلی شاه از ساسانیان به الگوبرداری از آثار هنری ساسانی محدود شده و یا موارد دیگری همچون ساختار اداری و اجتماعی عصر قاجار را نیز تحت تاثیر قرار داده است؟ و از آن جا که نقش برجسته ها یکی از منابع معتبر در شناخت ماهیت عصر خود به شمار می آیند، امکان پاسخ به این پرسش براساس نقش برجسته های دو دوره نیز مورد بررسی قرار می گیرد.