کمی کردن روش کیفی ژئومرفولوژی برای برآورد فرسایش آبی(مطالعه موردی: سه زیرحوزه آبخیز سد لتیان)

فرسایش خاک تهدیدی جدی برای محیط زیست، سلامت و رفاه انسان ها بوده و پس از رشد جمعیت دومین چالش مهم زیست محیطی فرا روی جهان می باشد (20). بررسی فرسایش خاک در ایران قدمتی 40 ساله داشته و به دلیل تنگناهای موجود در زمینه حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش آن در کشور و اقتباسی بودن بیشتر روش های مورد بهره گیری از دیگر کشورها، این مدل ها تاکنون نتوانسته اند پاسخ مناسب، منطقی و مورد انتظار به دست دهند، از این رو برای رفع این معضل پایهی در کشور نیاز به ابداع و ارائه یک روش کمی برآورد فرسایش و رسوب مبتنی بر شرایط اقلیمی متنوع آبخیزهای ایران بسیار ضروری بوده است. نظر به اینکه روش کیفی ژئومرفولوژی (احمدی، 1374)، برای برآورد وضعیت فرسایش و رسوب در طی سال های اخیر در مناطق مختلف ایران به کار گرفته شده و نتایج قابل قبولی داشته است، این پژوهش اولین تلاش برای کمی نمودن این روش بشمار می آید. در این پژوهش که در حوزه آبخیز سد لتیان به انجام رسیده است، تعداد 81 شاخص در قالب 9 معیار مؤثر در فرسایش خاک و تولید رسوب شامل رخساره های ژئومرفولوژی، سنگ شناسی، توپوگرافی، اقلیم، هیدرولوژی، خاک، چگونگی بهره برداری از زمین، پوشش گیاهی و اقتصادی- اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. با انجام آزمون های آماری، 19 شاخص مربوط به معیارهای یاد شده، برای تعیین شدت فرسایش خاک در قالب مدل مفهومی مورد بهره گیری قرار گرفت. برای کمی کردن مدل مفهومی، از نظریه مجموعه های فازی بهره گیری و با به کارگیری هفت عملگر فازی نقشه های شدت فرسایش تهیه شد. بالاترین دقت مربوط به نقشه تهیه شده با بهره گیری از عملگر گامای فازی 8/0 بوده که در آن ضریب دقت کلی به 91 درصد رسیده است. همچنین بهترین معادله رگرسیونی برآورد رسوب، با بهره گیری از متغیرهای ضریب شدت فرسایش و مساحت زیرحوزه به دست آمد که میزان ضریب همبستگی تعدیل شده در مدل رگرسیونی نهایی به 09/99 درصد رسید.