بررسی پالایش های خاک های آلوده به هیدروکربن های نفتی اطراف پالایشگاه تهران به روش تحریک گیاهی

آلودگی خاک ها به هیدروکربن های نفتی (TPHs)، یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی در برخی از نقاط کشور به ویژه در اطراف پالایشگاه های نفت است. در این پژوهش، قابلیت استفاده از فرآیند تحریک گیاهی به عنوان یک روش مؤثر و مقرون به صرفه از لحاظ اقتصادی برای پالایش این دسته از آلاینده های خاک بررسی گردید. به این منظور ابتدا قابلیت جوانه زنی و رشد هفت گیاه مختلف در دو خاک آلوده به ترکیبات نفتی (به ترتیب 1C و 2C) در مقایسه با خاک غیر آلوده (خاک Co) بررسی شد، سپس چهار گیاه مناسب برای گیاه پالایی این آلاینده ها، انتخاب و میزان کاهش غلظت طی یک دوره 120 روزه تعیین شد. نتایج نشان داد که وجود TPHs در خاک، بر جوانه زنی بذر آفتابگردان، گلرنگ، اگروپایرون و شبدر بی اثر بود، اما موجب تاخیر در شروع جوانه زنی بذر کلزا و فسکیو و کاهش درصد جوانه زنی بذر پوکسنلیا گردید. شبدر و کلزا نیز فاقد عملکرد ماده خشک گیاهی در انتهای دوره آزمایشی بودند، اما حضور آلاینده های نفتی در خاک، کمترین اثر را بر رشد و نمو اگروپایرون و فسکیو داشت. بنابراین 4 گیاه آفتابگردان، گلرنگ، اگروپایرون و فسکیو برای مطالعات نهایی گیاه پالایی انتخاب شدند. در این بخش، وجود هیدروکربن های نفتی در خاک موجب کاهش رشد و عملکرد ماده خشک اندام هوایی و ریشه در همه تیمارهای گیاهی در مقایسه با تیمار شاهد شد. بیشترین میزان کاهش غلظت TPHs نیز در ریزوسفر اگروپایرون و فسکیو، به ویژه در سطح پایین تر آلودگی (خاک 1C) بود که به ترتیب کاهش حدود 71 و 69 درصدی نسبت به غلظت اولیه مشاهده شد. همچنین کاهش حدود 42 تا 45 درصدی غلظت TPHs در تیمار 2C در حضور فسکیو و اگروپایرون حاصل شد اما آفتابگردان تاثیر معنی داری بر کاهش غلظت این آلاینده های نفتی در هیچ یک از تیمارها نداشت. همچنین اگروپایرون در تیمار 2C، نقش مؤثرتری نسبت به فسکیو در افزایش فعالیت و تنفس میکروبی در خاک داشت، ولی اختلاف معنی داری بین آفتابگردان و گلرنگ با تیمار شاهد (بدون کشت گیاه) در این تیمار مشاهده نشد. با توجه به نتایج این پژوهش، گیاه اگروپایرون برای گیاه پالایی خاک های آلوده منطقه توصیه می شود اگرچه انجام مطالعات تکمیلی برای یافتن راهکارهای استقرار بهتر گیاه و افزایش کارایی گیاه پالایی لازم است.