ایده الیسم انتزاعی در دن کیشوت و دایی جان ناپلئون

چهارصد سال پیش، یعنی در سال 1604 میلادی، میگوئل دو سروانتس اسپانیایی این امکان را یافت تا اولین بخش کتاب جاودانهء خود دن کیشوت را به چاپ برساند. اثری که بعدها عنوان نخستین رمان ادبیات داستانی جهان را به خود اختصاص داد. در سال 1351 شمسی نیز ایرج پزشکزاد نویسندهء ایرانی کتاب جنجالی خود دایی جان ناپلئون را منتشر کرد، کتابی که با استقبال گستردهء قشر کتابخوان مواجه شد و با ساخته شدن مجموعهء تلویزیونی از این کتاب، اشتهار آن فراگیر شد، نوع ادبی هر دو کتاب هزل است، هزلی که استادانه از هجو دوری می جوید و همین نقطهء قوت این دو اثر محسوب می گردد. اما آنچه حائز اهمیت به نظر می رسد و موضوع این مقاله را هم می شود، قرابت این دو اثر است. دو قهرمان «مسئله دار» این دو رمان- یعنی دن کیشوت و دایی جان ناپلئون- دچار ایده الیسمی انتزاعی و در پی احیای گذشته ای اند که روند تاریخی- اجتماعی محیط، دیگر اجازهء این احیا را نمی دهد. بنابراین برای این دو گریزی نیست و هر دو محکوم به غروب در نا امیدی اند.