تحلیل وجودشناختی رابطه ی خدا و جهان از دیدگاه میرداماد

حدوث و یا قدم عالم از مسایل بنیادی فلسفه وجودشناسی است که در تاریخ فلسفه اسلامی به عنوان یکی از پرنزاع ترین مسایل محسوب می شود. در واقع پس از پذیرش این مطلب که در راس هرم هستی مبدایی ازلی هست، سوال می شود که خلقت و پیدایش عالم چه زمانی رخ داده است. آیا فاصله یی بین وجود خدا و پیدایش عالم قابل تصور است یا خیر. پاسخ به این پرسش با توجه به پیش فرض های فلسفی کلامی دشوار است، چرا که از یک طرف، خداوند قدیم و ازلی، علت تام نسبت به عالم بوده و معلول از علت تام تخلف نمی پذیرد. پس باید جهان هم ازلی و قدیم باشد و از طرفی دیگر، برحسب آن چه که از ظواهر کتب آسمانی به دست می آید، خداوند عالم را از نیستی و عدم به هستی آورده و خلق کرده است. پس باید عالم حادث باشد. میرداماد در مقابل نظریه ی حدوث زمانی و حدوث ذاتی، بنیادی ترین نظریه خود را تحت عنوان حدوث دهری مطرح کرده که در ضمن آن عالم را مسبوق به عدم واقعی می داند و می گوید: هرچند جهان آغاز زمانی نداشته، ولی یک آغاز فرازمانی داشته است و این قول برابر است با این که بگوییم وجود جهان مسبوق به عدم است.