کاربرد روش MCDM در اولویت بندی زیرحوزه ها به منظور کنترل سازه ای سیلاب

در سال های اخیر پروژه های سازه ای مهار سیلاب، در سطح کشور گسترش وسیعی یافته است. یکی از مسائل مهم در این گونه پروژه ها، با توجه به حجم کار و هزینه اجرایی آن، اولویت بندی زیرحوزه ها برای اجرا است، که در حال حاضر به صورت سنتی و سلیقه ای انجام می شود. هدف از این تحقیق ارائه روشی است که بر مبنای یک منطق ریاضی، توان انجام اولویت بندی را داشته باشد. به طور کلی در این گونه موارد می توان از روش های تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM)، استفاده کرد. در این میان روش (UTA)، تابع تجمعی ارزش، با توجه به انعطاف پذیری و اهمیتی که در مراحل مختلف گزینه یابی به تصمیم گیرنده می دهد، مورد استفاده قرار می گیرد. این روش که براساس برنامه ریزی خطی چند قطعه ای است، هفت تابع ارزش هر گزینه محاسبه و بر مبنای مقدار آن، اولویت بندی صورت می گیرد. در این تحقیق، 49 زیرحوزه آبخیز رودخانه کن در شمال غرب تهران، براساس سه معیار سیلاب ویژه، زمان تاخیر و خسارت های جانی – مالی مورد ارزیابی قرار گرفت. با توجه به توانایی های این روش، محاسبات با درنظر گرفتن وزن یکسان و متفاوت برای معیارها انجام شد. نتایج نشان می دهد که با توجه به سه معیار درنظر گرفته شده، اولویت های اول تا چهارم مشابه بوده، ولی از اولویت پنجم به بعد با توجه به نوع وزن بندی متفاوت هستند. اولویت برتر در این منطقه، زیرحوزه، K3 (کشار)است. با توجه به اینکه این زیرحوزه چه از نظر سیلاب ویژه و چه از نظر درصد خسارت، کمتر از گزینه های بعدی قرار دارد، ولی به دلیل بالا بودن تابع تجمعی ارزش، در اولویت اول قرارگرفته است. روش تصمیم گیری چند معیاره با توجه به در نظر گرفتن معیارهای مختلف و چندین تابع هدف در برنامه ریزی خطی، می تواند در مدیریت آبخیزها موثر باشد. در ضمن در صورتی که تعداد معیارها زیاد باشد وزن بندی معیارها حساس بوده و باید با دقت بیشتری انجام گیرد. این روش می تواند به طور موثری در این گونه پروژه ها، کاربرد داشته باشد و در نتیجه از صرف هزینه های بیهوده در زیر حوزه هایی که در اولویت های پایین تری قراردارند، جلوگیری کند.