تاثیر بکارگیری برنامه ارتقاء سلامت در مدرسه بر کنترل عوامل خطر مرتبط با چاقی نوجوانان

چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان یک مشکل سلامتی ویژه است و نیاز به مداخلات جامع پیشگیرانه دارد. این مطالعه با هدف بکارگیری برنامه ارتقاء سلامت در مدرسه بر کنترل عوامل خطر مرتبط با چاقی در نوجوانان دارای اضافه وزن و در معرض خطر اضافه وزن انجام شد.
مطالعه از نوع نیمه تجربی است و در دو گروه آزمون و شاهد در شهر تهران در سال 1385 انجام شده است. از میان مدارس راهنمایی پسرانه دولتی منطقه 6 آموزش و پرورش شهر تهران دو مدرسه به طریقه تصادفی انتخاب شدند. سپس قد و وزن تمام دانش آموزان اندازه گیری شد و شاخص توده بدنی آنان محاسبه گردید. نوجوانان دارای اضافه وزن و در معرض خطر (براساس نمودارهای مرجع CDC 2000صدک بین 85ام و95ام به عنوان در معرض خطر و صدک بالای 95ام به عنوان اضافه وزن تعریف شده است) شامل 35 نفر در گروه آزمون و 35 نفر در گروه شاهد انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل ترازو، قدسنج، پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک نوجوانان و والدین، پرسشنامه سنجش آگاهی تغذیه ای، پرسشنامه بسامد مصرف مواد غذایی و پرسشنامه ثبت ورزش و فعالیت فیزیکی و تماشای تلویزیون طی یک هفته اخیر بود که توسط نمونه های پژوهش قبل و یک ماه پس از اجرای برنامه تکمیل شدند. برنامه که در مجموع 4 ماه به طول انجامید شامل جلسات آموزشی جداگانه برای اولیای مدرسه، والدین دانش آموزان، دانش‎آموزان و نیز تغییرات محیط مدرسه بود.
پس از اجرای مداخله، تفاوت معنی داری در شاخص توده بدنی نوجوانان گروه آزمون در مقایسه با گروه شاهد حاصل نگردید (05/0P>). تفاوت معنی‎داری در میانگین امتیاز آگاهی تغذیه ای نوجوانان گروه آزمون در مقایسه با گروه شاهد به دست آمد (0015/0= P)؛ همچنین بین میانگین مصرف لبنیات، تنقلات شور، نوشیدنی های شیرین و غذاهای آماده در مقایسه قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون تفاوت معنی داری از خود نشان داد (به ترتیب 001/0=P، 006/0=P، 034/0=P و 001/0=P) در حالی که در میانگین مصرف این مواد غذایی در مقایسه قبل و بعد از مداخله در گروه شاهد تفاوت معنی داری حاصل نگردید (05/0P>). بین میانگین زمان انجام ورزش های با شدت زیاد در طی یک هفته و نیز میانگین زمان تماشای تلویزیون در شبانه روز در گروه آزمون در مقایسه قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی داری بدست آمد (به ترتیب 04/0=P و 001/0=P) در حالی که در گروه شاهد تفاوت معنی داری در مقایسه قبل و بعد از مداخله مشاهده نشد (05/0P>).
هر چند تغییر معنی داری در میانگین شاخص توده بدنی نوجوانان گروه آزمون در مقایسه با گروه شاهد حاصل نگردید، اما بکارگیری برنامه ارتقاء سلامت در مدرسه بر کنترل عوامل خطر مرتبط با چاقی در خصوص الگوی غذایی و فعالیت جسمی مؤثر بوده است و توصیه می شود تاثیر چنین برنامه هایی در مدت زمان طولانی تری مورد سنجش قرار گیرد.