گزارشی از روش شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا در سال 1384

هر جامعه باید با تغییر و اصلاح برنامه ها و سیاست های ارائه خدمات، وضعیت رو به رشدی را تجربه کند. نیازسنجی سلامت، روشی است که می تواند در روند برنامه ریزی به کار رود. مراحل نیازسنجی سلامت عبارت است از تعیین نیم رخی از جامعه و انتخاب روش تعیین سطح سلامت آن. سپس گردآوری داده ها و تدوین ابزار گردآوری آن بسیار با اهمیت است. تحلیل داده ها و بر اساس آن اولویت بندی نیازهای استخراج شده، مراحل بعدی هستند و زمینه ساز برنامه ریزی می باشند. این گزارش توصیفی از روش شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا است. نمونه گیری، گردآوری داده ها، اولویت بندی و بحث اجزای این گزارش هستند.
بنیادشهید و امور ایثارگران تا قبل از اجرای این پژوهش اطلاعات قابل اعتمادی از وضعیت جانبازان نابینا در اختیار نداشت و از این روی برنامه های ارائه شده به نیازهای واقعی این جامعه پوشش نمی داد. این پژوهش به ارزیابی نیازهای سلامت جسمی، سیستم اسکلتی، سلامت روانی و نگرش جانبازان نابینا معطوف بود. پس از تدوین پرسشنامه و ابزار گردآوری داده ها، اقدام به برگزاری جلسات و انجام بحث های گروهی متمرکز با 30 نفر از جانبازان و نیز متخصصین خبره کردیم تا اعتباریابی ابزار در یک مطالعه راهنما بدست آید. از مجموع 680 نفر جانباز نابینا که ثبت شده بودند، 385 نفر در این طرح حضور یافتند. همه نمونه ها توسط یک گروه متشکل از روانشناس، متخصص داخلی، فیزیوتراپ، چشم پزشک و مصاحبه گر بررسی شدند. تنها 2% از کل داده ها حذف گردید. با به کار گیری تست های آماری داده ها تحلیل گردید. اطلاعات بدست آمده و نتایج مطالعات کتابخانه ای در اختیار گروه خبره قرارگرفت و با استفاده از معیارهای تعیین شده اولویت بندی نیازها انجام شد. پنج اولویت اول به ترتیب عبارتند از: پیشگیری از عوامل خطرساز حملات قلبی، پیشگیری از سوءظن و بدبینی، برنامه ریزی برای تفریحات سالم، کنترل و پیشگیری از دیابت و افسردگی.
به دلیل فقدان تجربه کافی از نابینایان نزد متخصصین و نیز عدم امکان مقایسه یافته ها با دیگر جوامع، امکان ترسیم اهداف بلند مدت میسر نشد. پوشش کافی در جامعه هدف و رعایت اصول نیازسنجی سلامت سبب شد که این شیوه پذیرفته شود و در پژوهش های دیگر نیز به کار رود.