اثرات احداث سدها در تحول ژئومورفولوژیکی بستر جریان رودخانه ها

به منظور استفاده بهینه از آب رودخانه ها برای تامین آب، جهت آبیاری و شرب و تهیه انرژی، سدهای بزرگ و کوچکی بر روی رودخانه ها بسته شده اند. سدها که بیش از 4500 سال با اهداف کنترل جریانات رودخانه ای و ذخیره آب، درخدمت انسان ها بوده اند، به صورت ساختارهای مدیریت آب، از زمان احداث به عنوان عوامل ژئومورفیک عمل نموده اند. این ساختارها با تغییر در الگوی جریان طبیعی آب ها و تغییر در مقدار رسوب گذاری و بار رسوبی رودخانه ها و همچنین تغییر در انرژی آب، در عملکرد فرایندهای ژئومورفولوژیکی رودخانه ها و حوضه ها اثرات زیادی برجای گذاشته اند. اما اثرات سد ها بر پیامدهای ژئومورفولوژیک پایاب ها زیادتر بوده است. می توان اثرات ژئومورفولوژیکی احداث سدها در پایاب ها را در9 حالت مختلف طرح نمود. این 9 حالت مختلف، براساس بیلان دبی، بار رسوبی، اندازه ذرات و شیب بستر قابل ارزیابی است. تغییر میزان آب رها شده از سدها، با تغییر در بار رسوبی آب های جاری، ظرفیت حمل و در نهایت درتغییر ویژگی های ژئومورفولوژیکی نیمرخ طولی و مقطع عرضی بستر جریان رودخانه ها عینیت یافته است. در این مقاله تمامی این تغییرات با ذکر نمونه هایی از رودخانه قرنقو که سد سهند بر روی آن بسته شده، مورد بحث قرارگرفته است.