چند نقطه عطف در تاریخچه تکتونو ماگمائی ایران

این نوشتار جمع بندی داده های تکتونوماگمائی ایران است که در آن به موقعیت و حرکات بلوکها در گذشته، به پی آمد های شکسته شدن پوسته اقیانوسی نئوتتیس درکرتاسه بالائی، به ماگماتیسم حاصل از فرارانش پوسته وگوشته قاره ای داغ برروی ورقه های افیولیتی سرپانتینیزه و به تداخل دو رژیم تکتونیکی (برای مثال انطباق زونهای فرورانش و برخورد بر تیغه های حرارتی قدیمی که در گذشته عامل تشکیل ریفتهای نارس درون قاره ای بوده اند) توجه شده است. از این جمع بندی چنین استنباط می شود که اقیانوس نئوتتیس بیش از آنچه که تصور می رود دارای وسعت وگسترش بوده و این گستردگی در حدی بوده که پوسته اقیانوسی آن در مدتی طولانی، ابتدا به علت جبران مقدار تولید شده و سپس به علت حرکت آفریقا به طرف شمال خاور، به زیر ایران مرکزی (و زون سنندج-سیرجان که به گمان در آن زمان یک سری جزایر قوسی بوده)، فرورانش کرده باشد. انطباق زونهای فرورانش و برخورد بر تیغه های حرارتی قدیمی که در مزوزوئیک ریفتهای درون قاره ای بوجود آورده بودند، می توانسته موجب بهم خوردگی نظم کلا سیک ماگماتیسم در محیطهای تکتونیکی نامبرده شده باشد. شکسته شدن پوسته اقیانوسی نئوتتیس در کرتاسه بالائی این امکان را فراهم کرده تا بخش فرو رفته و متوقف شده این پوسته، بطور یکنواخت گرم شده، سبب ولکانیسم شدید و همزمان ائو سن گردد. این پدیده در سایر دوره های ترسیر نیز به صورت خفیف ادامه داشته است. غالب توده های پلوتونیک و ساب ولکانیک ترسیر ایران با ولکانیسم ائوسن هم ماگما بوده و حاصل تخلیه فشاری مخازن ماگمائی ژرف زیر آتشفشانهای ائوسن در دوره های کوهزائی پیرنئن و استیرین می باشند. همچنین بعضی از فعالیتهای ماگمائی درون نوارهای افیولیتی در مناطق تصادم قاره ای شدید که میلیونها سال پس از فرارانش پوسته اقیانوسی صورت گرفته، نتیجه ذوب بخشی گوشته و پوسته قاره ای فرا رانده بر روی ورقه های افیولیتی سرپانتینیزه هستند.