نگرش شرکت کنندگان یک دوره بازآموزی به ارزشیابی دوره با روش آزمون بالینی ساختاردار عینی

ارزشیابی عملکرد یادگیرندگان، یکی از مولفه های مهم و حساس در فرایند یاددهی- یادگیری و از عناصر اساسی هر برنامه درسی است. در حال حاضر، ارزشیابی های رایج در فرایند یاددهی- یادگیری، عمدتا پاسخ محور بوده و بر یادآوری ساده اطلاعات و انجام تکالیف سطوح پایین تاکید دارد در صورتی که در شرایط بیماری و حل مساله، سطوح بالای حیطه شناختی حائز اهمیت می باشد و این امر مستلزم بکارگیری شیوه های نوین ارزشیابی است(1). یکی از این روش ها «آزمون بالینی ساختاردار عینی» (Objective Structured Clinicl Examination-OSCE) می باشد که برای اولین بار در سال 1975 توسط دکتر هاردن معرفی شد(2). بسیاری از استادان، OSCE را روشی کارآمد برای ارزیابی همه جانبه شایستگی ها می دانند(3) و در بسیاری از دانشگاه های معتبر دنیا نیز از این آزمون به عنوان معیار ارزشیابی استفاده می شود(4). با توجه به گسترش برنامه های بازآموزی در ایران، ضرورت ارزیابی دقیق این برنامه ها و پژوهش درباره آنها به عنوان یک نیاز احساس می شود. بنا بر این، پژوهشگران برآن شدند تا با استفاده از آزمون بالینی ساختاردار عینی به بررسی دیدگاه شرکت کنندگان یک دوره بازآموزی از این شیوه ارزشیابی، بپردازند. در این مطالعه توصیفی، 63 نفر که در مهر ماه 1382 برای شرکت در دوره بازآموزی فوریت های مامایی به مرکز بهداشت تربت جام مراجعه نموده بودند، به روش سرشماری انتخاب شدند. پس از تکمیل فرم انتخاب واحد پژوهش وارد مطالعه شده و فرم پرسشنامه مشخصات کلی واحدهای پژوهش را تکمیل نمودند. پس از اتمام دوره بازآموزی که به مدت هشت ساعت برگزار گردید، شرکت کنندگان با استفاده از آزمون بالینی ساختاردار عینی مورد ارزشیابی قرار گرفتند. این آزمون شامل هفت ایستگاه سوال و چهار ایستگاه روش و دو ایستگاه استراحت بود. مدت زمان هر ایستگاه 5 تا 10 دقیقه، مدت کل آزمون 70 دقیقه و نمره کل آزمون 90 امتیاز بود. روائی آزمون به روش اعتبار محتوی تعیین شد. علاوه بر این، برای تک تک ایستگاه ها و کل آزمون، ضریب دشواری و شاخص تمیز محاسبه گردید. بر این اساس، ضریب دشواری کل آزمون 71/0 و ضریب تمیز کل آزمون 56/0 محاسبه گردید. پایایی آزمون بالینی ساختاردار عینی نیز با استفاده از روش آلفا کرونباخ در مورد کل آزمون 82/0 بود. پایایی ایستگاه های اول، چهارم، هشتم و نهم که در آنها ارزشیابی با استفاده از فهرست وارسی انجام شد، با استفاده از روش توافق بین مشاهده گران (79/0r= و 002/0p=) و پایایی نمره گذاری ایستگاه ها نیز با استفاده از روش پایایی مصححان (92/0r= و 001/0p=) تایید شد. پس از اتمام برگزاری آزمون، فرم بررسی دیدگاه شرکت کنندگان نسبت به آزمون بالینی ساختاردار عینی توسط شرکت کنندگان تکمیل شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی در محیط نرم افزاری SPSS-11 و با استفاده از آزمون توزیع فراوانی انجام گردید. یافته های پژوهش در مورد آزمون ایستگاهی بیانگر آن بود که 4/79 درصد واحدهای پژوهش این آزمون را روشی موثر برای ارزشیابی مهارت های مامایی دانسته و 9/88 درصد آنها معتقد بودند که این شیوه را می توان در تمام دوره های بازآموزی استفاده نمود. شصت و هشت و سه دهم درصد بیان داشتند که مشخصات عملکرد هر مرحله، ارزشیابی صحیحی از میزان مهارت های کسب شده ارائه می دهد، 2/95 درصد افراد، محیط و فضای برگزاری آزمون و 7/85 درصد واحدهای پژوهش زمان هر ایستگاه را مناسب دانستند. همچنین 1/84 درصد ایشان بیان داشتند که توضیحات ارائه شده در هر ایستگاه قابل فهم و مناسب بوده و 1/57 درصد معتقد بودند محتوی آزمون را مطابق با محتوی آموزشی ارائه شده در طول دوره بازآموزی است. بطور کلی، نتایج نشان داد که اکثر واحدهای پژوهش معتقدند که آزمون بالینی ساختاردار عینی، روش مفیدی برای ارزشیابی دوره های بازآموزی بوده و می توان با استفاده از این روش، میزان مهارت را بطور صحیح ارزشیابی کرد و همچنین از این آزمون می توان به عنوان روش مناسبی برای ارزشیابی کلیه دوره های بازآموزی بهره برد. نتایج مشابه در مطالعات سایر پژوهشگران نیز مشابه این مطلب گزارش شده است(4تا7). با توجه به یافته های این پژوهش، می توان ادعا کرد آزمون بالینی ساختاردار عینی، علی رغم نیاز به امکانات زیاد، فضای فیزیکی مناسب برای تشکیل ایستگاه ها، لزوم مشارکت فعال و حضور ممتحنان در ایستگاه ها و...، روشی مطمئن برای ارزشیابی مهارت و میزان آموخته های شرکت- کنندگان در دوره بازآموزی می باشد و پژوهشگران استفاده از آن را برای ارزشیابی کلیه دوره های بازآموزی توصیه می نمایند.