بررسی شیوه های احراز و ثاقت متن قرآن از دیدگاه مرحوم فیض کاشانی

احراز وثاقت هر متنی اعم از آسمانی و غیر آسمانی، شرط نخست برای اعتبار فهم مخاطب است. این احراز در گرو عناصری متعدد، از جمله حصول اطمینان به بقای متن بدون کاهش و افزایش یا تغییر و تبدیل در اجزای آن است. وثاقت متن قرآن در مقام بقا در آثار مرحوم فیض کاشانی با سه شیوه «ابطال تغییر در متن»، «تدارک تغییر متن» و «تفکیک در اجزای متن» احراز شده است. شیوه نخست با دو اهرم ایجابی در اثبات تحریف ناپذیری قرآن و سلبی در ابطال ادله تحریف، شکل گرفته و این نظریه بیشتر مورد اعتماد مرحوم فیض به شمار می آید. شیوه دوم «حجیه القرآن بین الدفتین» را پیشنهاد می کند که در آن، احتمال تحریف متن موجود، با دستور معصومان برای رجوع به همین قرآن، تدارک می شود. در نظریه سوم وثاقت هر بخشی از قرآن به طور جداگانه و بر اساس نیاز مستنبط تحصیل می شود. هر چند شیوه اول و دوم پیشینه کهن دارند، شیوه سوم نخستین بار به طور سربسته از ناحیه مرحوم فیض مطرح شده و سپس در قرون اخیر میان برخی از دانشمندان بزرگ علم اصول بسط یافته و ارکان آن مدلل شده است. احراز وثاقت متن قرآن در میان شیوه های مذکور جز با ابطال احتمال تغییر متن، امکان پذیر نیست و دو شیوه دیگر با چالش های جدی روبه روست.