مبانی ارزیابی ادله در آیین دادرسی مدنی ایران و فراملی

تحول نظام های حقوقی در جوامع پیشرفته و در بخش قواعد اثبات دعوا با هدف رسیدن به قضاوت واقعی و تحقق عدالت به سمت توسعه ی اختیارات قضات برای کشف واقع و نه صرفا فصل خصومت صورت گرفته و مهم ترین ابزار برای وصول به این هدف امکان ارزیابی ادله اثبات دعوا توسط دادرسان می باشد. ارزیابی دلیل به معنی قضاوت در مورد ارزش و شایستگی هریک از ادله است که این مفهوم نیز در ارتباط با هر دعوا و به تبع مجموعه ی شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر پرونده متفاوت خواهد بود. به عبارت دیگر، جایگاه و نتیجه ی حاصله از ارزیابی دلیل در مواقعی که به صورت مطلق و تئوریک مورد بررسی قرار می گیرد نسبت به زمانی که مرتبط با موضوع خاص تجزیه و تحلیل می گردد یکسان نبوده و در اکثر موارد طریقیت آن برای رسیدن به واقع و کشف حقیقت بر موضوعیتش غلبه می یابد. امکان ارزیابی دلیل در رسیدگی به دعاوی در مفهوم غالب توسط دادرسان محاکم و در مرحله بعدی توسط اعضای شورای حل اختلاف و داوران نیز قابل بحث بوده و با مقررات آیین دادرسی فراملی که حاصل کار مشترک انستیتوی حقوق آمریکا (ALI) و انستیتوی بین المللی هماهنگی و یکسان سازی حقوق خصوصی (UNIDROIT) است مقایسه خواهد شد.