بررسی وضعیت سلامت روانی زنان با اقدام به خود سوزی بستری بخش سوختگی بیمارستان امام خمینی (ره) ارومیه.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت سلامت روان یعنی توانایی افراد برای برقراری ارتباطات هماهنگ و موزون با دیگران و تغییر و اصلاح محیط اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی می باشد. روانپزشکان نیز فردی را سالم می دانند که علاوه بر نداشتن بیماری جسمانی، اختلال روانی نداشته و در ضمن از افکار، احساسات، هیجانات، قضاوت و... سالمی برخوردار باشند. (1) سازمان جهانی بهداشت *وجود یک اختلال روان پزشکی را بزرگترین عامل خطر برای خودکشی می دانند و به این دلیل پیشگیری و درمان اختلالات روانی بدون تردید اثر مهمی در پیشگیری از خود کشی دارد. (2)از طرفی بیماری های جسمی نیز ارتباط مهمی با خودکشی دارند. بطوریکه 75-25 درصد تمام قربانیان خودکشی بیماری های جسمی داشته اند، علاوه بر بیماری ها – عوامل همراه آنها مثل تغییر قیافه، درد مزمن و عوارض ثانوی بیماری ها همچون گسیختگی روابط و از دست دادن موقعیت شغلی نیز اهمیت دارد. (3) خودکشی یکی از معضلات روانی – اجتماعی است که امروزه با توجه به پیچیده تر شدن تعاملات و ارتباطات در بیشتر جوامع رو به افزایش است. یکی از روش های فجیع اقدام به خودکشی روش خود سوزی است که در جوامع شرقی نسبت به جوامع غربی از شیوع بالایی برخوردار است. (4) شایعترین وسیله اقدام به خودکشی در میان زنان در استانهای غربی و جنوبی کشور خود سوزی می باشد. (5) بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی هر ساله در سراسر دنیا 400 هزار نفر دست به خودکشی می زنند. این عمل یکی از ده علل مرگ و میر در دنیا به شمار می رود. در برخی از پژوهش ها شایعترین علت مراجعه افراد زیر 50 سال به فوریت های پزشکی، اقدام به خودکشی بوده است. این عمل شایعترین علت مراجعه زنان و دومین علت مراجعه مردان (پس از حمله قلبی) به مراکز فوریتهای پزشکی بوده و یک عامل مهم پیش بینی کننده مهم مرگ ناشی از خودکشی در آینده است. (4) افسردگی و سوء مصرف مواد جزء مهمترین عوامل مخاطره آمیز خودکشی محسوب می شود (6و7). برخی از افراد اقدام کننده به خودکشی دچار اختلال روانی بوده و یا با مسائل اجتماعی پیچیده ای مواجه هستند. خودکشی با اختلالات روانی به ویژه افسردگی مرتبط است و* بین 70-50% قربانیان خودکشی از افسردگی اساسی در رنج بوده اند. به عبارت دیگر اختلالات خلقی مهمترین عاملی است که در خودکشی هر دو جنس نقش قابل ملاحظه ای دارد. (5) 40-20 در صد خودکشی ها در زنان هندی و مهاجر هندی از طریق خود سوزی است. در نقاط مختلف ایران از 39/1 الی 43 درصد خودکشی ها به طریق خود سوزی گزارش کرده اند از نظر ترکیب جنسی بیشترین درصد خود سوزی مربوط به زنان می باشد. گزارش موارد خود سوزی در بین پذیرش بخش های سوختگی و بیمارستانهای عمومی در غرب خاور دور نشان داده اند که درصد بالایی از آنها تاریخچه مراجعه به روانپزشک را داشته اند و از بیماری روانی شدید رنج می برده اند. (3)، به طور متوسط در هر چهار دقیقه یک نفر در جهان در اثر خودکشی می میرند، آمارهای سازمان جهانی بهداشت و سازمان های بهداشتی کشورها، نگرانی جهانی از* میزان خودکشی در جوانان را افزایش داده است. سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که در هر سال بیش از یک میلیون نفر بر اثر خودکشی می میرند، بطور میانگین روزانه 685 نفر از جمعیت چین با خودکشی جان خود را از دست می دهند. از هر 100 هزار جوان فنلاندی 45 نفر دست به خودکشی می زنند. در فرهنگ ژاپنی خودکشی– هاراگیری یک نوع شیوه افتخار آمیز قبول شکست است. (11) آمار خودکشی 43 و 37 در هر هزار نفر در هند و کشورهای کرانه غربی اقیانوس آرام گزارش شده است بنابر آمار بدست آمده زنان متاهل بیش از دختران مجرد اقدام به خودکشی های قطعی می کنند. خودکشی در ایران سومین علت مرگ است در حالی که در آمریکا با حدود 30 هزار خودکشی موفق سالانه مقام هشتم را داراست. طبق آمار سن خودکشی در ایران به زیر 19 سال رسیده و فراگیری قابل توجهی بین نوجوانان و جوانان داشته است. *سازمان بهزیستی کشور(1375)، طرح پیشگیری از خودکشی در استان ایلام با توجه به عوامل استر سورهای روانی – اجتماعی افراد مورد بررسی و ناتوانی آنان در یافتن راه حل برای مسائل و فقدان راهبردهای مقابله ای برای مدارا با عوامل استرس زای زندگی نقش آموزش بهداشت روانی (مهارتهای مقابله ای و مهارتهای زندگی) در محیط خانه، مدرسه و دانشگاه ها بیش از پیش دارای اهمیت است. (5) لذا با توجه به آمار بالای خودکشی در منطقه مخصوص‍‍ادر جوانان پژوهشگران بر آن شدند که پژوهش فوق را با هدف تعیین وضعیت سلامت روانی زنان با اقدام به خود سوزی بستری در بخش سوختگی بیمارستان امام خمینی(ره) ارومیه انجام دهند.
مطالعه توصیفی مقطعی با هدف تعیین وضعیت سلامت روانی زنان با اقدام به خود سوزی بستری در بخش سوختگی بیمارستان امام خمینی(ره) ارومیه انجام گرفته است. جامعه پژوهش را کلیه خانمهایی که خود سوزی نموده و در بخش سوختگی بستری شده اند را تشکیل می داد.ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای دو قسمتی که قسمت اول حاوی 16سئوال مربوط به مشخصات فردی و قسمت دوم 28سئوال استاندارد شده سلامت عمومی 28(GHQ) دارای چهار زیر مقیاس بود: زیر مقیاس اول (A): شامل موادی درباره احساس افراد نسبت به وضع سلامت خود و احساس خستگی آنهاست و نشانه های بدنی را در بر می گیرد. این زیر مقیاس، دریافت های حسی بدنی را که اغلب با برانگیختگی های هیجانی همراهند ارزشیابی می کند. پرسشنامه زیر مقیاس دوم (B): شامل مواردی می باشد که با اضطراب و بی خوابی مرتبط هستند.پرسشنامه زیر مقیاس (C): گسترده توانایی افراد را در مقابله با خواسته های حرفه ای و مسائل زندگی روز مره می سنجد و احساسات آنها را درباره چگونگی کنار آمدن با وضعیت های متداول زندگی آشکار می کند. چهارمین زیر مقیاس (D): در بر گیرنده موادی است که با افسردگی وخیم و گرایش مشخص به خودکشی مرتبط اند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SPSS و تهیه جداول فراوانی مطلق و نسبی، آمار توصیفی و تحلیلی انجام گرفت.نمره کلی هر فرد از حاصل جمع نمرات چهار زیر مقیاس به دست می آید. نمرات هر آزمودنی در هر یک از زیر مقیاس ها به صورت جداگانه مشخص و در زیر ورقه نوشته شده پس از آن نمرات چهار زیر مقیاس را جمع کرده و نمره کلی را به دست می آوریم.نمرات 14تا21 در هر زیر مقیاس (A_B_C_D) نشان دهنده وخامت وضع آزمودنی در نظر گرفته شد. داده های مورد نیاز در 48 ساعت اول مراجعه و به روش مصاحبه جمع آوری شده است.امتیازات حاصل از پاسخگویی به سوالات پرسشنامه به شکل 3-2-1-0 طبقه بندی گردیده است. یافته ها حاکی از آن است که 61/ 47 درصد در گروه سنی 29-20سال و میانگین سنی نمونه ها 07/23 بود. 42/71 % واحد ها متاهل و بقیه مجرد بودند، اکثریت افراد (50%) سواد ابتدایی، در حالیکه میزان تحصیلات اکثریت همسران (40%) متوسطه بود. 58/92 درصد خانه دار، 33/43 درصد آنها دو فرزند داشتند. در اکثریت واحد ها (66/66 درصد) کمتر از 9 سال از ازدواج آنان می گذشت و 90 % زیر 20 سال ازدواج نموده بودند. 36/85 درصد نمونه ها از نظر درآمد مستقل نبوده و به همسرانشان وابسته بودند. همسران 57% نمونه ها اعتیاد به مواد مخدر داشتند، 08/69 درصد نمونه ها سابقه مراجعه به روان پزشک را نداشتند. 50% نمونه ها سابقه مصرف داروهای آرا مبخش را ذکر می کردند. 33/96% به وسیله نفت، 38/2 درصد با وسایل الکتریکی و 38/2 درصد با گازوئیل اقدام به خودکشی نموده بودند. 04/69 درصد نمونه ها فوت نموده و بقیه بهبود پیدا کرده بودند. از نظر درصد سوختگی 47/40 درصد نمونه ها بالاتر از 70%، 28/14 % نمونه ها 69-60 درصد 28/14 درصد بین 49-40 % سوختگی و... سوخته بودند. در بررسی سطح مربوط به مشکلات جسمانی 38/52 درصد از نمونه ها مشکلات جسمانی متوسط، 47/40 درصد مشکلات جسمانی زیاد و فقط 52/9 درصد مشکلات جسمانی کم داشتند. در مورد مشکلات جسمی بیشترین درصد مربوط به سردرد، از دست دادن انرژی بود. از نظر درجه اضطراب و بی خوابی 9/61 % اضطراب متوسط، 71/35% اضطراب شدید و فقط 38/2 % اضطراب خفیف داشتند. بیشترین درصد اضطراب و بی خوابی این بیماران مربوط به عصبی و بد خلق بودن و زود بر آشفته شدن بوده است. 52/59% از واحد های پژوهش از نارسا کنش و ری اجتماعی (اختلال عملکرد اجتماعی) رنج می بردند. در خصوص تعیین درجه افسردگی نتایج نشان داد که 28/64 % افسردگی شدید و بقیه افسردگی متوسط داشتند و در این قسمت بی ارزش دانستن خود، نا امید بودن، افکار خودکشی، آرزوی مرگ، و... بالاترین درصد را به خود اختصاص داده بودند. جدول شماره 2 بررسی ارتباط بین متغیرها را نشان می دهد همانطور یکه در جدول مشاهده می شود، آزمون آماری ارتباط معنی داری را بین سن و درجه افسردگی، سابقه مراجعه به روان پزشک و مشکلات جسمانی، اضطراب و بی خوابی و درجه افسردگی نشان داد. بین مصرف داروهای آرا مبخش، درجه افسردگی، اضطراب و بی خوابی و مشکلات جسمانی رابطه معنی دار آماری معکوس مشاهده شد و بین سن ازدواج، مشکلات جسمانی و اضطراب و بی خوابی نیز ارتباط معنی دار آماری مشاهده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حدود 5/83 درصد واحدهای مورد مطالعه زیر 29 سال سن داشتند و این مورد با نتایج تحقیقات صولتی، قضا وی و ضرغامی همخوانی دارد. (4،12،3) همچنین اکثریت واحدهای مورد پژوهش (42/71%) متاهل و بیسواد یا دارای حداقل سواد ابتدایی (42/71%) بودند و اکثریت قریب به اتفاقشان (58/92%) خانه دار و این موارد با نتایج پژوهش های یوسفی، صولتی، و موسوی همخوانی دارد. (14،4،13) اکثریت افراد(90%) ازدواج زیر 20 سال و بیشتر از نیمی از آنان (66/66%) کمتر از 9 سال از ازدواجشان می گذشت که این نتایج مبین آن است که ازدواج در سنین پایین و در سالهای اول زندگی مشترک بیشتر تحت فشار قرار می گیرند و نشان می دهد که آموزش مهارت های زندگی در سالهای اول زندگی و مشاوره های قبل از ازدواج مهم می باشد. یافته های پژوهش نشان دهنده استفاده خودسرانه واحدهای پژوهش از داروهای آرا مبخش بدون تجویز پزشک می باشد و نتایج پژوهش دیبایی نیز موید این مطلب می باشد. (15) در رابطه با سلامت روان در چهار سطح مورد بررسی اکثریت قریب به اتفاق (85/92%) واحدهای پژوهشی مشکلات جسمانی به ویژه سر درد و از دست دادن انرژی را مطرح نموده اند که با نتایج تحقیق ضرغامی هماهنگ می باشد. (3)در بررسی سطح B 67/97% واحدها از اضطراب متوسط و شدید رنج می برند که این مورد با نتایج تحقیق قضا وی همخوانی دارد. (12) و در بررسی اختلال عملکرد اجتماعی نیز 52/59 درصد واحدها اختلال عملکرد اجتماعی متوسط و بقیه اختلال عملکرد شدید را داشتند. 28/64 درصد واحدها افسردگی شدید و بقیه افسردگی متوسط داشتند و تحقیقات یوسفی، قضا وی و ضرغامی نیز با این مورد مشابه بودند. (13،3)ارتباط معنی دار آماری بین درجه افسردگی و سن، سابقه مراجعه به روانپزشک، مشکلات جسمانی، اضطراب و بی خوابی مشاهده شد. این رابطه در مورد مصرف داروهای آرا مبخش با درجه افسردگی، اضطراب و بی خوابی و مشکلات جسمانی معکوس و رابطه معنی دار بین سن ازدواج، مشکلات جسمانی و اضطراب و بی خوابی مشاهده شد.