رویکرد فلسفی و عرفانی به علم امام

در فرهنگ شیعیان برای امام ویژگی هایی مطرح است که «علم امام» یکی از آنها به شمار می رود؛ یعنی اینکه امام باید در آگاهی از معارف و احکام دین سرآمد همگان باشد. علم نه تنها از شرایط بنیادین امامت است، بلکه مکمل دیگر شروط و زیربنای آنها نیز است. بدین جهت از همان ابتدا تاکنون، این ویژگی از جمله دغدغه های ائمه معصومین(ع) و اصحاب و شاگردان و پیروانشان بوده است. درباره کم و کیف و حد و حدود علم امام اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد که از مجموع آنها سه نگرش بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است: نگرش اول قائل به سکوت درباره علم امام است؛ نگرش دوم علم را محدود به حدود خاصی می داند و نگرش سوم هیچ گونه حد و حدودی برای علم امام قائل نیست. این نگرش را بیشتر می توان در بین عرفا و فلاسفه دید؛ البته منظور از فلسفه، بیشتر فلسفه متاخر، یعنی حکمت متعالیه، است که با عرفان اسلامی همخوانی بیشتری دارد. نوشتار پیش رو در حد توان تلاش نموده تا با توجه به مبانی خاص فلسفی و عرفانی، توصیفی از این دیدگاه که تقریبا دیدگاه رایج زمان محسوب می شود، ارائه دهد.