مطالعه شاخصهای کشورهای قاره آفریقا و جایگاه آنها در تجارت جهانی

مقاله حاضر با هدف مطالعه شاخص های ارزیابی تجاری قاره آفریقا و ارزیابی جایگاه آنها در جهان تدوین شده است.
1) قاره آفریقا حدود 20 درصد از وسعت خشکی های جهان و 14 درصد از جمعیت جهان را دارد. ساختار اقتصادی ناهمگون، سطوح توسعه متفاوت، نظام های سیاسی مختلف و تنوع قومی و فرهنگی آشکاری در مقایسه کشورهای قاره آفریقا با یکدیگر وجود دارد. از میان 54 کشور آفریقا، 11 کشور ذخایر نفتی دارند که جمعا 9/87 میلیارد بشکه است. از 54 کشور قاره آفریقا،33 کشور با کمترین درجه توسعه یافتگی (LDCs) هستند که 70 درصد کشورهای LDCs جهان (48 کشور) را شامل می شود. از 54 کشور آفریقا، تعداد 27 کشور عضو OIC هستند. در واقع نزدیک نیمی از اعضای سازمانOIC در قاره آفریقا قرار دارد که به جز کشورهای شمال آفریقا، اکثر اعضا در گروه با کمترین درجه توسعه یافتگی قرار دارند.
2) حجم مبادلات تجاری آفریقا باجهان، از 272 میلیارد دلار در سال 2000 به 544 میلیارد دلار در سال 2005، دو برابر افزایش نشان می دهد. از آن جا که در طی دوره همواره صادرات این قاره بر واردات آن پیشی گرفته، لذا موازنه تجاری این قاره پیوسته مثبت بوده است. این قاره تنها 9/1 درصد از تجارت جهانی را دارد و تنها 5 کشور آفریقای جنوبی، الجزایر، مغرب، لیبی و مصر، بیش از 56 % از تجارت آفریقا را دارند که قسمت اعظم تجارت در شمال و جنوب آن قاره متمرکز است.
3) براساس نتایج بررسی شاخص آزادی اقتصادی کشورهای قاره آفریقا در سال 2007 نتیجه می شود شش کشور از قاره آفریقا که بالاترین درجه آزادی اقتصادی را دارند (موریس، بوتسوانا، آفریقای جنوبی، نامیبیا، ماداگاسکار و تونس)، عموما از سیاست پولی، بانکداری، عدم دخالت دولت، بودجه ریزی و بخش خارجی توسعه یافته تری از دیگر کشورها برخوردارند، در مقابل بسیاری از کشورها پائین ترین درجه آزادی اقتصادی را دارند و ضعیف ترین حقوق مالکیت فکری، مقررات، بانکداری و سرمایه گذاری خارجی در جهان و کشورهای قاره آفریقا را دارا هستند. همین طور، دامنه شاخص بازبودن اقتصاد حداکثر به رقم 176 درصد (سوآزیلند) و حداقل به رقم 32 درصد (بورکینا فاسو) بوده که گویای آن است قاره آفریقا بسته ترین و بازترین اقتصادها را در خود جای داده است. از بررسی ساختار تجارت و منابع موجد مزیت آن در کشورهای قاره آفریقا نتیجه می شود کالاهای صنعتی سهم نازلی از صادرات اغلب این کشورها را تشکیل می دهند و در مقابل بخش مهمی از صادرات کشورها را کالاهای اولیه تشکیل می دهد. سهم صادرات مواد اولیه از کل صادرات برای بسیاری از کشورها از جمله الجزایر، مصر، آفریقای مرکزی، نیجریه، اتیوپی، غنا، گینه و کنیا بالا (بیش از 60 %) است، حال برای معدودی کشورها از جمله مغرب، تونس و موریس سهم مهمی از صادرات (بیش از 60 درصد) کالای صنعتی است.
4) مصر (9 گروه) و آفریقای جنوبی (5 گروه) در میان کشورهای قاره آفریقا از موقعیت ممتازی در واردات گروه های اصلی خدمات برخوردارند که به نوبه خود رقابت پذیری بالای این کشورها را در گروه های اصلی خدمات در این میان نشان می دهد؛ بعلاوه در بسیاری از گروه های اصلی خدمات بر ارزش و سهم واردات این کشورها در گروه های فوق افزوده شده که حاکی است رقابت فشرده ای با تثبیت سهم و افزایش آن از طرف کشورهای مهم صادرکننده خدمات جریان دارد.
5) تحلیل مقاصد اصلی صادرات کشورهای قاره آفریقا گویای آن است اولین و بزرگ ترین مقصد صادراتی کشورهای قاره آفریقا، اروپا بخصوص کشورهای عضو اتحادیه اروپا است. بررسی موقعیت قاره آفریقا در گروه های کالایی اصلی صادراتی و وارداتی جهان نتیجه می شود اولین گروه کالایی وارداتی آفریقا به موادغذایی تعلق دارد، حال اولین گروه کالایی صادراتی این قاره را سوخت ها تشکیل می دهند. عمده کالاهای صادراتی آفریقا به جهان شامل نفت خام و فرآورده های آن، گاز طبیعی و مشتقات آن، کاکائو، قهوه، مواد معدنی، الماس و سنگ های قیمتی، ماهی و فرآورده های دریایی، چوب و کائوچو، توتون و تنباکو، پنبه و منسوجات است، حال عمده کالاهای صادراتی آفریقا به ایران سوپر فسفات ها، اسیدفسفریک، فرومنگنز، فسفات کلسیم، فولاد، ماشین های ریخته گری، چوب و کائوچوی طبیعی، کاکائو، چای، توتون و تنباکو است. عمده کالاهای وارداتی آفریقا از جهان شامل وسائط نقلیه و قطعات، تراکتور، بولدوزر و تجهیزات آن، نفت و روغن های نباتی، گندم، برنج، موادغذایی و دارو است، حال آنکه از ایران کالاهایی از جمله قیر، گاز طبیعی و گوگرد و آمونیاک، موم و پارافین و وازلین و روغن های صنعتی، فرش و کف پوش، کاشی سرامیکی، سنگ ساختمانی، لوازم ساختمانی و خانگی، سیمان، وسائط نقلیه و تراکتور و واگن های باری، خشکبار، مصنوعات پلاستیکی و صنایع دستی وارد می کند.