اندیشه پیشرفت در فلسفه ابن رشد و روشن اندیشی

غالبا اندیشه پیشرفت یکی از سه اصل بنیانی روشن اندیشی (سده هجدهم میلادی) شناخته می شود. اما می توان ریشه این تفکر را در شش قرن پیش از آن، در اندیشه های ابن رشد، فیلسوف برجسته مشائی مسلمان دید. این مقاله در سه بخش می کوشد تا نخست معنایی از اندیشه پیشرفت به دست دهد، سپس نسبت آن را با عقلانیت، فلسفه و واقع بینی روشن اندیشی بکاود، آن گاه به بررسی دیدگاه ابن رشد نسبت به این تصور بپردازد و نشان دهد که فیلسوفی مسلمان، قرنها پیش، این اصل را اذعان داشته و به لوازمی از آن پایبندی نشان داده است. باور به پیشرفت به نظر هر دو فلسفه بر لزوم تلاش و مسئوولیت پذیری متعاطیان فلسفه می افزاید و آنان را به گشایش دریچه های نو فرا می خواند. فلسفه روشن اندیشی بر اساس تحلیل ارنست کاسیرر و فلسفه ابن رشد عمدتا بر اساس رساله ماندگار وی «فصل المقال» کاویده شده است.