روایت شناسی داستان هفت گردان برپایه روایت انوشیروان مرزبان و ابوالقاسم فردوسی

این مقاله به روایت شناسی داستان هفت گردان به روایت فردوسی در شاهنامه و قصه افراسیاب بن پشنگ به روایت انوشیروان مرزبان در روایات داراب هرمزدیار می پردازد. به این منظور پس از بررسی خلاصه دو روایت از دیدگاه راویان، روایت شناسی، ساختارشناسی تطبیقی و ریشه شناسی بنیادهای آیینی و اساطیری، دو روایت مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد که روایت فردوسی، روایتی دهقانی، ملی و خردگراست که در آن حذف های آیینی (زردشتی بودن رستم) و اسطوره-ای (دیدار افراسیاب با اهریمن) به چشم می خورد. اگرچه به نظر می-رسد، این آیین زدایی پیش از فردوسی صورت گرفته؛ اما ممکن است، اسطوره زدایی از سوی وی انجام شده باشد. در برابر، روایت انوشیروان روایتی موبدی با تکیه بر آموزه های مزدیسنایی، اصیل، یکدست، کامل و دارای ژرف ساختی اسطوره ای و آیینی است که با الگوهای اساطیری- آیینی داستان های ایرانی همخوانی دارد. این داستان نقشی مهم در الگوشناسی روایی داستان های حماسی ایران، در گذر از روایت موبدی به دهقانی دارد.