واکاوی نقش مذهب شیعی در آفرینش سرمایه اجتماعی

در مفهوم‌سازی توسعه به‌عنوان هدف نسل‌های امروز در بهبود مادی و معنوی زندگی خود و آیندگان، در صورت تسلط تفکر اقتصادی صرف، رهنمودهایی مانند افزایش سرمایه‌گذاری، بهره‌وری عوامل کار، تکنولوژی و افزایش جمعیت، به‌عنوان شروط لازم برای توسعه پیشنهاد می‌شود. اما با عنایت به مفهوم سرمایه اجتماعی، توسعه را می‌توان غنی‌سازی کنش‌های اجتماعی ناشی از افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی دانست. در این‌صورت گذر به سوی توسعه از مسیر ایجاد نهادها، تعادل‌های ارزشی، باورها و هنجارها و ساختارهای مولد و مشوق سرمایه اجتماعی امکان‌پذیر خواهد بود. در صورت توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی، راه حرکت رو به توسعه جامعه، طراحی، تقویت و روزآمد کردن نهادها و ساختارهای اجتماعی است، به‌نحوی‌که آنها بتوانند کنش‌های اقتصادی را تسهیل کرده و هزینه‌های معاملاتی را کم کنند. در این میان از نظر بسیاری از اندیشمندان، نهادهای دینی یکی از منابع خلق سرمایه اجتماعی بوده و این موضوع در جمهوری اسلامی ایران که دارای حکومت و قوانین دینی است، از اهمیت دو چندانی برخوردار است. نتیجه مطالعه حاضر که با هدف بررسی مقایسه‌ای مولفه‌های سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان عضو و غیرعضو هیات‌های مذهبی دانشجویی صورت گرفته است، نشان می‌دهد که سطح کلی سرمایه اجتماعی به وضوح در بین دانشجویان عضو بیشتر بوده، در ابعاد «اعتماد، مشارکت اجتماعی، مشارکت مدنی، همیاری، احساس اثرگذاری و کارایی، ارزش زندگی و وساطت اجتماعی» اختلاف معناداری وجود داشته و دانشجویان عضو وضعیت مطلوب‌تری دارند. نتایج، حاکی از نقش مذهب شیعی در توانمندسازی جامعه و لزوم توجه به کارکردهای آن در بالابردن سطح سرمایه‌های اجتماعی است.