ارزیابی شاخص های تحمل گندم نان به تنش رطوبتی

چکیده اصلاح و بهبود تحمل گندم به تنش های محیطی از جمله مهمترین هدف های اساسی اصلاح نباتات است و در بین تنش ها، تنش رطوبتی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده در تولید پایدار گندم به شمار می رود. به منظور بررسی تحمل به تنش رطوبتی ژنوتیپ های مختلف گندم، شاخص های تحمل 24 ژنوتیپ گندم نان، تحت شرایط بدون تنش رطوبتی، تنش رطوبتی بعد از گرده افشانی و تنش رطوبتی قبل از گرده افشانی در سه آزمایش جدا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی آلاروق اردبیل مورد مقایسه قرار گرفتند. در ارزیابی تحمل و حساسیت ژنوتیپ های مورد مطالعه به تنش رطوبتی از شاخص های SSI (شاخص حساسیت به تنش)، MP (میانگین حسابی محصول دهی)، TOL (شاخص تحمل)، GMP (میانگین هندسی محصول دهی)، STI (شاخص تحمل به تنش)، K1STI (STIتعدیل شده برای شرایط بدون تنش رطوبتی) و K2STI (STI تعدیل شده برای شرایط تنش رطوبتی) استفاده شد. ژنوتیپ های شماره 15 و 21 در کلیه شرایط آبیاری، عملکرد دانه بالاتر از میانگین داشتند. این دو ژنوتیپ با بالاترین مقدار STI، در نمودار بای پلات در ناحیه با پتانسیل تولید بالا و حساسیت به خشکی پایین قرار گرفتند. در مجموع در هر دو شرایط تنش رطوبتی ژنوتیپ شماره 15 با توجه به TOL و STI (درتنش رطوبتی قبل از گرده افشانی به ترتیب با 11/2 و 05/1 در تنش رطوبتی بعد از گرده افشانی به ترتیب با81/0 و 28/1) از تحمل به تنش و عملکرد بالایی برخودار بود. نتایج حاصله از نمودار چند متغیره بای پلات و همبستگی شاخص ها با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی نشان داد، شاخص های MP، GMP و STI نسبت به سایر شاخص ها در پیش بینی عملکرد از اهمیت بالائی برخوردار می باشند و با این شاخص ها می توان ژنوتیپ های متحمل را بهتر گزینش نمود. همچنین شاخص های K1STI و K2STI همراه با شاخص STI از شاخص های مهم انتخاب رقم برای شرایط مناسب و تنش می باشند