مراحل مختلف کانه زایی سولفیدی در کانسار سولفید توده ای آتشفشان زاد سرگز، شمال باختر جیرفت، سنندج- سیرجان جنوبی

کانسار سولفید توده ای سرگز، در شهرستان جیرفت (جنوب خاور استان کرمان) در پهنه سنندج- سیرجان جنوبی واقع است. بازالت های بالشی با سن احتمالی تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین و با گسترش حدود 2 کیلومتر مربع، سنگ میزبان کانسار سولفید توده ای سرگز هستند. رخداد کانه زایی در درون سنگ های بازالتی تا آندزی بازالتی، وجود افق ژاسپیلیت و لایه های آهن- منگنز در بخش های جانبی کانسار، تشکیل منطقه کانی سازی رشته ای (Stringer Zone) به طور ناهمشیب با توده معدنی، وجود پیریت به عنوان کانی سولفیدی اصلی، وجود ساخت و بافت برشی و وجود منطقه بندی کانیایی در توده معدنی، همگی حاکی از این است که کانسار سرگز از نوع کانسارهای سولفید توده ای آتشفشان زاد است. کانی شناسی این کانسار، ساده و به طور عمده شامل کانی های پیریت، کالکوپیریت و اسفالریت است. وجود نسل های مختلف کانی ها در توده معدنی، تفاوت در شکل، اندازه، رابطه متقابل بین کانی ها، تاخر و تقدم در رشد کانی ها، بافت های جایگزینی، تشکیل بافت های برشی گسترده و منطقه بندی کانیایی آن نشان دهنده تاریخچه تکامل پیچیده کانسار و حاکی از فرایندهای همزمان و پس از نهشت کانسنگ است. براساس مطالعات کانی شناسی و ساخت و بافت، چهار مرحله اصلی کانه زایی تشخیص داده شد. مرحله اول عمدتا همراه با تشکیل کانی های سولفیدی به صورت پیریت های غنی از As و مقادیر فرعی اسفالریت، کوارتز و باریت است. پیریت فرامبوییدال و پیریت و اسفالریت کولوفرم در این مرحله تشکیل شده اند. در این مرحله همچنین، ریزش دودکش سولفیدی، احتمالا به واسطه انحلال زمینه انیدریتی، موجب تشکیل انباشت هایی از برش های سولفیدی شده است. مرحله دوم با تشکیل کانی های پیریت، اسفالریت، تنانتیت- تتراهدریت وگالن به صورت وجه دار و دانه درشت دنبال شده است که کانی پیریت نسبت به پیریت های مرحله اول دارای میزان کبالت بالاتری است. در مرحله سوم، سولفیدهای مرحله اول و دوم تحت تاثیر فرایند پالایش زونی (Zone Refining) و جایگزینی توسط کالکوپیریت قرار گرفته اند. در این مرحله، زون غنی از کالکوپیریت در بخش زیرین و زون غنی از اسفالریت، تنانتیت- تتراهدریت و مقدار کم گالن در بخش بالایی کانسار طی فرایند پالایش زونی تشکیل شده است. در مرحله چهارم، کالکوپیریت ته نشست یافته در بخش زیرین کانسار، تحت تاثیر فرایند یادشده بازیافت(Over Refining)، شسته شده و همراه با کربنات جایگزین کننده باریت، زون غنی از اسفالریت و کالکوپیریت را در بخش بالایی کانسار تشکیل داده و زون غنی از پیریت را در بخش زیرین بر جای گذاشته است.