بحثی پیرامون عجایب نامه ها و نظایر آن (معرفی غرایب الدنیا و عجایب الاعلی شیخ آذری طوسی)

شاید بتوان گفت عجایب نامه ها نوعی از انواع ادبی است که ریشه در باورها، سنن و فرهنگ مردم هر منطقه دارد. از دیرباز ناشناخته های عرصه خلقت نظر آدمیان را به خود جلب کرده و آنها را به فکر فرو برده است. آنچه را که به راز آنها پی نبرده و یا به خوبی نشناخته و یا برایش تازگی داشته است تحت عنوان عجایب و غرایب سینه به سینه نقل کرده و چه بسا از نقل آنها لذت نیز می برده است. بعضی از عجایب به افسانه بدل شده اند و پاره ای دستمایه نویسندگان گشته که بر پایه آن آثار ادبی گوناگونی را به وجود آورده اند. جغرافی دان ها و تاریخ نویسان که بهره ها جسته و در واقع کتاب خود را به آنها مزین نموده اند و گاهی مطالبی نیز بر آنها افزوده اند. آذری طوسی نیز آن عجایب و غرایب را دست مایه کار عرفانی و اخلاقی خود کرده و از دیدگاه های متفاوت، به عجایب نگریسته است. حاصل کار او کتابی است منظوم در قالب مثنوی در بحر خفیف، به نام «غرایب الدنیا و عجایب الاعلی» که مضمونی کاملا عرفانی دارد. این کتاب در اصل باب دوم و سوم کتاب چاپ نشده منظومی است به نام مرآت.