اندیشه شعوبی گری و ضد شعوبی گری در ادب عربی

ادبیات را به یک معنا و از منظری اجتماعی می توان تجلیات اندیشه ها، روحیات، بیم ها، امیدها، خواست ها و به طور کلی ذهنیت های شایع و جاری در یک جامعه دانست. بر اساس همین تعریف، بازتاب و انعکاس اندیشه شعوبیگری و در واکنش به آن ضد شعوبیگری به مثابه یک جریان اجتماعی را در قرون نخستین اسلامی می توان در ادبیات عربی این دوره جستجو نمود. گروهی از فرهیختگان شعوبیه از آنجا که فاقد ابزارهای سیاسی لازم جهت مبارزه علیه تفکر جاهلی برتری عرب بودند، به ناگزیر یک نهضت ادبی برابری طلبانه را به راه انداختند تا با بهره گیری از این ابزار کم خطر اما ماندگار و اثرگذار، علم این مبارزه فرهنگی را همچنان افراشته نگاه دارند. در نقطه مقابل نیز گروهی از ادبا و خطبای عرب، با استفاده از همین ابزار به مقابله با این نهضت ادبی شتافتند. این کنش و واکنش ادبی، در نهایت موجب خلق آثار و قطعات نظم و نثر عربی ماندگاری شد. پژوهش پیش رو تلاش دارد با رویکردی تاریخی به تحلیل این کنش و واکنش ادبی و برخی از مهمترین نمودهای آن در آثار ادبی این دوره از تاریخ ادبیات عربی، بپردازد.