معناگرایی، اصالت ایده و آرمان گرایی

از یونان باستان که نخستین جرقه های ایده گرایی در حوزه تفکر اجتماعی نمایان گشت این پرسش طرح شده که آیا هرگونه ایده گرایی و به تعبیر امروزین آن معناگرایی به منزله نوعی آرمان گرایی است؟ آیا اصالت ایده در اندیشه اجتماعی با گرایش به امر ایده آل در کنش اجتماعی و همچنین در فهم پدیدارهای اجتماعی و سیاسی هم معنی است؟ و میان این دو مقوله چه کنش و واکنشی وجود دارد؟ این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهد. به نظر می رسد که هر چند معناگرایی در فلسفه اسلامی سابقه ای دور و دراز دارد و هر چند که در بنیاد تفکر دینی در طول تاریخ نوعی گرایش به ایده و معنا دیده می شود با این همه تفاوت هایی اساسی میان معناگرایی، آرمان گرایی و معنویت گرایی وجود دارد. بسیاری از کسانی که به سوی آرمان گرایی و حتی معنویت گرایی کشیده شده اند معناگرا بوده اند؛ اما همه آرمان گرایان و معنویت گرایان معنا گرا تلقی نمی شوند. البته در بسیاری موارد میان آنها نوعی تلازم و هم پوشی و در برخی از تفکرات و نظریه های سیاسی و بین المللی نوعی همراهی میان این دو گرایش دیده می شود؛ اما نباید آنها را یکی دانست.