سیستم هوشمند برچسب گذار ادات سخن زبان عربی؛ لایه صرف

جهت فهم زبان عربی، سه دانش مهم، نقش اساسی را بر عهده دارند که عبارت‌اند از: علم لغت، صرف و نحو. علم لغت، یعنی فهم معنای حقیقی یک کلمه و همچنین آشنایی با برخی معانی مجازی و کنایی یک کلمه یا یک عبارت. در کنار علم لغت، علم صرف و نحو نیز وجود دارد که مبتنی بر قواعدی است که فهم هوشمند از آنها را امکان‌پذیر می‌کند. بدون تردید، علم صرف را باید پیش‌نیاز علم نحو دانست. اینکه یک کلمه چه جایگاهی را در یک کلام دارد، ابتدا وابسته به این است که کلمه به خودی خود قابلیت کدام یک از نقوش نحوی را دارد؛ به طور مثال، فاعل یا مفعول شدن یک کلمه، در ابتداء وابسته به این است که آن کلمه اسم باشد و نه فعل یا حرف. در حال حاضر، چند موتور صرف وجود داردکه با قدرت و دقت نسبتا مناسبی به کار تجزیه صرفی متون عربی می‌پردازد؛ اما عواملی منجر به آن شده که طراحی موتور جدیدی در دستور کار مرکز قرار گیرد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: 1. موتور «بوک والتر (1) از جمله موتورهایی است که در این زمینه تدوین شده و از یک پایگاه بزرگ لغات تجزیه‌شده بهره می‌گیرد؛ اما تعداد برچسب‌های اعلام‌شده توسط آن، محدود بوده و نیز عملکرد آن در متون اولیه اسلامی، چون آیات و روایات، دارای اشکالات بسیاری است و از طرفی، چون مالکیت معنوی آن برای مرکز نیست، جهت استفاده از آن باید هم اجازه گرفته و هم ارجاع دهیم. 2. موتور «صرف مبین» نیز در مورد متون قرآنی عملکرد مناسبی دارد؛ ولی در دیگر متون عربی دقت آن کاهش می‌یابد. در ضمن، متن ورودی به این موتور نیز باید منحصرا دارای اعراب باشد تا پاسخ مرتبط ارایه شود. در این موتور به سماعیات زبان عربی نیز چندان پرداخته نشده و بر همین اساس، در مورد برخی لغات جواب صحیح ندارد و در ارتباط با خصوص متون اسلامی نیز در بسیاری از موارد برای هر کلمه، کدی مخصوص به آن نوشته شده است؛ بدون آنکه مجموعه‌ای از کلمات مشابه در پایگاه‌های مجزا گردآوری شوند.  این مقاله درصدد آن است که با توجه به نیاز اصلی استفاده از موتور صرف در متون اسلامی، مقدمات موردنیاز جهت تهیه موتور صرف در مرکز تحقیقات، مراحل تدوین، نقاط قوت و کارکردهای آن را بیان دارد.