بررسی روابط و تنوع درون گونه ای Hordeum vulgare L. (جو زراعی و خودرو) در ایران با استفاده از داده های سیتولوژی

جو زراعی و جو خودرو به عنوان دو زیرگونه از گونه Hordeum vulgare L.، جزو خزانه وراثتی اولیه برای جنس Hordeum در نظر گرفته شده اند. جو خودرو تاکسون اجدادی جو زراعی محسوب می شود که خود، محصول زراعی مهمی در سطح جهان است و از نظر اقتصادی مهم ترین محصول بعد از گندم به شمار می رود. مطالعات کاریوتیپی در 30 جمعیت متعلق به گونه H. vulgare به منظور تعیین روابط خویشاوندی و تنوع بین جمعیتی انجام گرفت. بر اساس پارامترهای ارزیابی شده، جمعیتی متعلق به جو خودرو (زیرگونه spontaneum) از غرب کشور متقارن ترین کاریوتیپ و جمعیتی دیگر متعلق به زیرگونه زراعی (vulgare) از شمال غرب کشور نامتقارن ترین کاریوتیپ را نشان داد. با توجه به اینکه کاریوتیپ های متقارن ابتدایی تر از کاریوتیپ های نامتفارن هستند، جمعیت های متعلق به جو خودرو از غرب کشور، با متقارن ترین کاریوتیپ نسبت به جمعیت های جو زراعی سایر مناطق ایران ابتدایی تر در نظر گرفته می شوند. بر اساس نتایج این مطالعه، ضریب تنوع پذیری طولی کروموزوم در زیرگونه spontaneum بیشتر از زیرگونه vulgare است. بنابراین، جمعیت های متعلق به زیرگونه spontaneum نسبت به زیرگونه vulgare از نظر تکاملی قدیمی تر و متنوع تر بوده که می تواند با سازگاری به شرایط متنوع محیطی مرتبط باشد. نتایج این بررسی پیشنهاد می کند که بررسی تقارن کاریوتیپی می تواند ابزار مفیدی برای تعیین روابط خویشاوندی و تنوع جمعیتی در جو محسوب شود.