اسلوب معادله در غزل سعدی

سعدی شاعری استدلال گراست. ابیات او در غزل، به عبارت ها و گزاره های منطقی چنان نزدیک می شود که در عین مخیل بودن، بسیار استوار به چشم می آید. یکی از راه های خلق تصاویر هنری و ایجاد زمینه های منطقی و قابل درک، در غزل، اسلوب معادله است که سعدی با شناخت مناسبی که از ظرفیت های این شگرد ادبی داشته، شعر خود را به کمک آن هنری تر و استدلالی تر کرده است. اسلوب معادله از فروع بحث تشبیه است که با درآمیختن به تمثیل، شعر را به ساحت های تصویری روشن و قابل درک رهنمون می سازد، از تجربه های همگانی می گوید و هیات های ذهنی شاعر را به هیات های بیرونی در جهان ما پیوند می زند. در غزل سعدی با شناخت از امکانات تشبیه تمثیل و زیر مجموعه فنی آن، اسلوب معادله، این شگرد، گاه در قالب تک بیت ها و در مواردی در قالب دو بیت ساخته شده است. سعدی با درک درست از ایجاز، مصراع های محسوسی را که در اسلوب معادله به کار گرفته از زمینه های حیات اجتماعی ایرانیان برگزیده تا نشانه های شعری اش روشن باشد و مدلول های تجربه شده ای را به صورت فشرده در قالب تک بیت ها، برای مخاطب فارسی زبان پیش چشم بگسترد. این عمل باعث می شود که غزل علاوه بر مخیل شدن، منطقی و هندسی هم بشود و سعدی با آگاهی از زوایای روح و روان مخاطب خود، با استفاده از اسلوب معادله، غزل را در بستری از تصاویر آشنا، حکمت های عامیانه، تجربیات ملموس انسانی، متل ها و مثل های عامیانه، داستان ها، اساطیر دینی و غیر دینی، با حال و هوایی از پیام های عارفانه و عاشقانه، در هم می تند.