بررسی اثر خدمات توانبخشی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس

مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) بیماری مزمن پیشرونده سیستم عصبی مرکزی است که دارای علائم و عوارض ناتوان کننده می باشد. با توجه به عوارض و مشکلات ناشی از این بیماری، آموزش و مداخلات مناسب از جمله توانبخشی با همکاری متخصصین مختلف، در این بیماران لازم است. هدف از این پژوهش تعیین اثر خدمات توانبخشی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس است.
در این پژوهش کار آزمایی بالینی مجموعا130 نفر شامل 65 نفر گروه مداخله و 65 نفر گروه شاهد مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه ها به صورت تصادفی از بین مراجعه کنندگان به انجمن ام اس ایران انتخاب شدند.گروه شاهد افرادی بودند که از لحاظ سن، جنس، نوع بیماری و مدت زمان شروع آن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات با گروه مداخله مشابه بودند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه 3 بخشی بود. اولین قسمت شامل اطلاعات جمعیت شناسی، دومین قسمت ابزار «کیفیت زندگی ام اس 54 سئوالی» MSQOL-54 (Multiple Sclerosis Quality Of Life) بود که در سه بخش کلی و در 14زیر گروه طبقه بندی شده بودند و امکان امتیاز بندی با طیف نمره صفر تا صد در هریک از زیر گروه ها وجود داشت. سومین قسمت شامل ترجمه فارسی ابزار «مقیاس تعیین درجه بیماری» (The Patient Determined Disease Steps)PDDS بود، این پرسشنامه برای ارزیابی درجه معلولیت بیماران مبتلا به ام اس طراحی شده است. کاربرد این پرسشنامه جهت جور کردن واحد های مورد پژوهش از لحاظ درجه ناتوانی بود تا نمونه ها در هر دو گروه جور شوند.و در نهایت نمره آن به مقیاس سطح ناتوانی مبسوط (Expanded Disability Status Scale) EDSS(که فقط باید توسط پزشک تکمیل می شد) تبدیل گردید. همبستگی نمرات دو ابزار EDSS و PDDS بر اساس آزمون اسپیرمن95/0 بود. جهت پایائی ابزار «کیفیت زندگی ام اس 54 سئوالی» ضریب آلفای کرونباخ برابر95/0 محاسبه شد و جهت پایائی ابزار «تعیین درجه بیماری ضریب» آلفای کرونباخ برابر 96/0 محاسبه شد. پس از گذشت سه ماه و حداقل 8 نوبت مراجعه افراد گروه مداخله به مرکز و دریافت خدمات بر اساس برنامه طراحی شده دوباره هر دو گروه ابزار MSQOL-54 را تکمیل نمودند. سپس تغییرات کیفیت زندگی دو گروه مداخله و شاهد با هم مقایسه شد. از نرم افزار اس پی اس اس16 و آزمون تی تست و ضریب همبستگی پیر سون جهت تحلیل داده ها استفاده شد.
نتایج نشان داد تغییرات نمره تمامی ابعاد کیفیت زندگی به جز بعد فعالیت های شناختی در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد معنادار بود. (P<0.005)در گروه مداخله نمره کیفیت زندگی بر اساس ابزار مذکور در بعد جسمی 04/8 نمره و بعد روانی 7/7 نمره (P<0.001) افزایش یافته بود. همچنین میزان فعالیت های اجتماعی در گروه مداخله بیش از گروه شاهد بود.
استفاده از الگوی توانبخشی چند رشته ای مرکز حیات نو در ارتقاء کیفیت زندگی بیماران مبتلا به ام اس موثر است. این افزایش با توجه به نتایج سایر مراکز توانبخشی در سراسر جهان چه بصورت سرپایی و یا بستری قابل توجه بوده است.