شهرگریزی و چشم انداز تمرکز زدایی در شهر تهران

«شهرگریزی»، حرکت جمعیت از نواحی شهری به نواحی روستایی است که عموما با مهاجرت از شهر به روستا همراه است. شواهد فراوانی در زمینه شهرگریزی در کشورهای توسعه یافته در چند دهه گذشته وجود دارد؛ اما در کشورهای در حال توسعه، این پدیده نسبتا جدید است و در فضاهای محدودی از جمله اطراف کلانشهرها وجود دارد. در ایران نیز در دو دهه گذشته شواهدی مبنی بر «شهرگریزی موقت و دائمی» و «مهاجرت معکوس جمعیت» از کلانشهرها بویژه شهر تهران به مناطق روستایی و شهری اطراف وجود دارد. «هدف تحقیق» حاضر بررسی سابقه و سیر تحول شهرگریزی در شهر تهران و شناسایی عوامل موثر بر آن است. داده های مورد نیاز با «روش اسنادی» و با «تحلیل ثانویه نتایج سرشماری های جمعیتی کشور»، جمع آوری و سپس پردازش و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد «مهاجرت خالص جمعیت در شهر تهران حداقل در دو دهه اخیر منفی بوده» و در واقع برخی از ساکنان شهر تهران در این مدت به مناطق روستایی و شهری اطراف مهاجرت کرده اند. با این حال اگرچه مهاجرت خالص جمعیت در شهر تهران در دو دهه گذشته منفی بوده است، ولی این جریانهای جمعیتی نقش چندانی در تمرکز زدایی از شهر تهران نداشته است، زیرا مهمترین مقصد مهاجرت از شهر تهران، متوجه شهرستانهای دیگر استان تهران بویژه شهرها و روستاهای اطراف شهر تهران بوده که این سکونتگاه ها نیز فاصله زیادی با شهر تهران ندارند. همچنین این مهاجرتها بطور خالص متوجه استانهای دیگر کشور نبوده است. در این راستا لازم است علاوه بر اجرای برنامه های توسعه و توازن منطقه ای در کشور، مدیریت یکپارچه شهری و روستایی در محدوده کلانشهر تهران ایجاد شود و سیاست تمرکز زدایی نیز باید کل استان تهران و یا حداقل منطقه کلانشهر تهران را پوشش داده و صرفا محدود به شهر تهران (مناطق 22 گانه) نشود.