بررسی روند کاهش فضاهای باز شهری در فرآیند توسعه شهری

در کنار بسیاری از علوم و دانش های مطرح کاه شدهنده آسیب در زمان بحران، دانش شهرسازی را می توان از جمله علوم و دانش های موثری دانست که جامعه گسترده تری را تحت پوشش خود قرار می دهد. در واقع دانش شهرسازی به علت نقش کلیدی در فرآیند توسعه کالبدی شهر و شکل دهی به ابعاد کمی و کیفی توسعه می تواند در مقیاس کلان عامل موثری به منظور تجهیز و توانمندسازی سکونتگاه های شهری در برابر شرایط ناشی از بحران های ناگزیر طبیعی یا بحران های ناشی از عوامل انسانی به حساب آید. یکی از مسائل مورد توجه امروز کلان شهر تهران، کمبود فضاهای باز قابل استفاده در مواقع بحران است. به طوریکه تناسب لازم میان سطح فضای ساخته شده، تراکم ساختمانی و فضای باز قابل استفاده در مواقع بحران وجود ندارد. بدیهی است فضاهای باز شهری را می توان در مواقع بحران به عنوان پایگاه های امدادرسانی نیروهای عمل کننده و نیز در صورت امکان برای اسکان های بزرگ، اضطراری و اسکان موقت مورد بهره برداری قرار داد. بررسی مکانیزم های موثر در شکل گیری فرآیند کاهش فضاهای باز و مدلسازی این فرآیند جهت شناخت مساله و اصلاح مکانیزم های مخرب در قالب تئوری دینامیک سیستم ها قابل بررسی است. مساله اصلی مورد توجه جهت بررسی در قالب دینامیک سیستم ها، روند کاهش فضاهای باز شهری با قابلیت استفاده در مواقع بحران است. بدین صورت که با بررسی مکانیزم های موثر در ایجاد این موقعیت و شناخت ساختارهای علی و معلولی آنها سعی در تعریف مکانیزم ها و سیاست های جدید در جهت اصلاح مکانیزم های مخرب می شود. در این فرآیند ابتدا به تعیین مرز سامانه و متغیرهای درونزا و برونزای موثر در آن پرداخته شده است. در ادامه رفتار متغیر مرجع مساله در یک بازه زمانی مشخص مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله بعد با توجه به تحلیلی که از رفتار متغیر مرجع و تاثیر متغیرهای دیگر سامانه در آن بدست آمده است، به تبیین فرضیه های دینامیکی مرتبط با مساله مورد نظر پرداخته شده است. در ادامه به ارائه یک مدل مفهومی از مساله پرداخته شده است و دیاگرام های علی و معلولی مرتبط با آن تهیه شده است. برای یک بازه 20 ساله در Vensim PLE در انتها با تعریف پارامترها و ساختاربندی فرضیه های دینامیکی مساله در نرم افزار آینده مدلسازی صورت گرفته است و مدل بدست آمده برای شرایط مختلف حدی آزمون شده است. هدف از این مقاله بررسی روند کاهش فضاهای باز شهری در فرآیند توسعه شهری در کلان شهر تهران و پیش بینی وضعیت آینده با اصلاح مکانیزم های مخرب می باشد. روش تحلیل این مقاله مبتنی بر روش تحلیلی توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز آن با استفاده از روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که در صورت اصلاح مکانیزم های مخرب و اعمال سیاست های مرتبط با کنترل متغیرهای کلیدی مساله می توان در یک بازه زمانی میان مدت تا بلند مدت به کنترل روند کاهش فضاهای باز شهر تهران با رویکرد استفاده در مواقع بحران کمک کرد.