روشها و مدلهای تخصیص کاربرد زمین

دستیابی به الگوی بهینه زیست در شهرها از اهداف برنام هریزی شهری است. در این راستا یکی از جنبه های اصلی ساخت شهرها مبتنی بر برنام ه های شهری، برنامه ریزی کاربرد زمین شهری است. در برنامه ریزی کاربرد زمین شهری تمام جوانب اجتماعی، اقتصادی، محیطی زمین، مزایا و مضرات مورد بررسی قرار می گیرند که بر پایه دو اصل توسعه پایدار و ارتقاء کیفیت زندگی در پی دستیابی به اهدافی چون: توزیع متعادل کاربردها، جلوگیری از تداخل کاربردهای ناسازگار، تدوین معیارها و استانداردهای کاربرد زمین و جز آن است. از دهه 1960 میلادی، با توسعه روش های کمی در برنامه ریزی شهری و منطقهای، مدل های کاربردی تخصیص کاربرد زمین، که هریک از رهیافتهای نظری جداگانهای منتج شده بودند کاربرد بسیاری در حرفه برنامه ریزی شهری یافتند تا برنامهریزان شهری با آگاهی کامل از این مدلها و کاربرد آن بتوانند استفاده بهینه از زمین را سامان بخشند. به علت گستردگی و پیچیدگی این مدلها به ویژه در سا لهای اخیر، مطالعات و پژوهشهای زیادی پیرامون مدلسازی کاربرد زمین، روشن نمودن پیشینه مدلها و امکانات کاربردی آنها با ارائه طیف گسترده ای از رهیافت ها که تغییرات گذشته کاربرد زمین را تحلیل و تشریح کرده و تغییرات ممکن آتی را شبی هسازی می نمایند، صورت گرفته است. در این راستا این نوشتار تلاش دارد، رو شها و مدل های مورد استفاده در تغییر و تخصیص کاربرد زمین شهری را ارائه نماید. بنابراین در جهت دستیابی به این هدف در ابتدا به صورت اجمالی به معرفی روش های متداول در زمینه تخصیص و تغییر کاربرد زمین شهری می پردازد و در ادامه سه گونه مدل که به عنوان ابزاری برای درک بهتر فرایند تخصیص و تغییر کاربرد زمین شهری به کار میروند را تا آنجا که این نوشتار فرصت می دهد، معرفی م ینماید. این سه گونه عبارتند از: مدلهای تخصیص کاربرد زمین، مدلهای بهینه سازی الگوی پایدار کاربرد زمین مبتنی بر اهداف چندگانه و مدلهای تخصیص کاربرد زمین در مناطق چند مرکزی. تخصیص کاربرد زمین فرایندی پویا و پیچیده است که سیستم های طبیعی و انسانی را به یکدیگر متصل م ینماید و تاثیر مستقیم فنون بهینه سازی، مدلهای، Cellular Automata بر تمام فعالیتهای انسانی دارد. مهمترین مدلهای این دسته مدل شبیه سازی مبتنی بر قوانین و مد لهای چندکنشگر هستند. این مدلها بر اساس اصول اقتصادی و میانکنش فضایی عمل میکنند. مدلهای بهین هسازی الگوی پایدار کاربرد زمین مبتنی بر اهداف چندگانه، بر پایه سطح توسعه تراکم واحد همسایگی، قیود در نظر گرفته شده توسعه درونزا و همسازی کاربرد زمین را از طریق نیاز به تخصیص کاربرد زمین به شکل پیوسته و فشرده ترویج میدهد. این مدل تداخل اهداف توسعه فضاهای باز، توسعه درونی و همسازی کاربرد زمین واحدهای همسایگی و هزینه فاصله از نواحی شهری را کاهش میدهد. مدلهای تخصیص کاربرد زمین در مناطق چند مرکزی بهنگام شده ساختار مدل لاوری و پوتمن است و به جای تخصیص اشتغال اولیه و ثانویه دسته بندی متفاوتی ارائه نموده است که بعنوان کاربرد ویژه دسته بندی های مدلسازی حمل و نقل تلقی می شوند. در این مدل تخصیص کاربرد زمین با دسترسی به حمل و نقل همگانی در آمیخته است و ترکیب مدلهای تخصیص کاربرد زمین و مدل های برنامه ریزی حمل و نقل برای مناطق چند مرکزی صورت گرفته است.