علم اجمالی در عین کشف تفصیلی (تحلیل و نقد سه نظریه در مسئله علم خدا به اشیا)

کیفیت علم خداوند به اشیا (پیش و پس از ایجاد)، همواره، یکی از مسائل مهم فلسفه اسلامی بوده که دو نظریه ابن سینا و ملاصدرا درباره آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. ابن سینا با توجه به نظام فلسفی خود، علم باری تعالی را از طریق صور ارتسامی طرح ریزی می کند؛ ولی ملاصدرا با استفاده از قاعده «بسیط الحقیقه»، و بنابر مبانی بدیع حکمت متعالیه (به ویژه اصالت وجود)، نظریه «علم اجمالی در عین کشف تفصیلی» را مطرح می سازد.
نگارش مقاله حاضر، نخست با هدف تبیین و تحلیل معناشناختی نظریه ملاصدرا انجام می گیرد. سپس، به بررسی مبانی و اصولی خواهیم پرداخت که ملاصدرا را به نظریه خاص خود رهنمون ساخته است. در نهایت، بررسی خواهیم کرد که: آیا سخن ملاصدرا آخرین نظریه در این مسئله است یا اینکه می توان با نقد و تحلیل آن به نظریه دیگری رسید؟ به همین مناسبت، نظریه علامه طباطبائی را مطرح کرده و مقایسه ای اجمالی بین آن و نظریه ملاصدرا ارائه داده ایم.