مقایسه تطبیقی سیر کمال‎جویی در عرفان و روان‎شناسی یونگ

سلوک عرفانی یکی از شاخص‎ترین طریقه هایی است که در آن، فرد آگاهانه در مسیر خودشناسی گام می‎نهد؛ مسیری که غایت آن از همان آغاز مشخص و منازل و مراحل آن کاملا تبیین شده است. در این طریقه، سالک تحت تعلیم پیری راهدان و فرزانه، دشواری های راه را پشت سر می‎گذارد و در نهایت به توحید می رسد. از دیدگاهی کلی، سلوک عرفانی را می توان با «کهن الگوی فرایند فردیت» یونگ به طور تطبیقی مطالعه و مقایسه کرد. البته باید در نظر داشت که فرایند فردیت یونگ کاملا ناخودآگاه است که او آن را از مطالعه بر روی خواب ها و اساطیر و افسانه ها استنباط، و مراحل آن را تدوین کرده است؛ ازاین روی ساختاری کاملا ساده و بدوی دارد. درحالی که سلوک عرفانی آگاهانه است و مراحل و منازل آن دارای دقت و جزئیات فراوانی است. با وجود این، چارچوب کلی آن، همان است که یونگ برای کهن‎الگوی فرایند فردیت روانی تبیین کرده است. همین امر، مقایسه تطبیقی میان این دو مقوله را ممکن و مشابهت ها و تمایزات میان آن ها را مشخص کرده است.