هستی شناسی از منظر ابن عربی و فخرالدین عراقی

آرا و اندیشه های ابنعربی، عارف بزرگ قرن هفتم، بلافاصله پس از انتشار مورد توجه و اهتمام عارفان متعددی قرار گرفت و جریانهای گوناگون عرفان عملی و نظری را تحت تاثیر خود قرار داد. گروه بیشماری در داخل ایران به شرح و ترویج اندیشه های ابنعربی پرداختند. فخرالدین عراقی، یکی از ناقلان مهم آثار ابنعربی است. وی گاه با بیان علمی دقیق و گاه در قالب تعبیرهای شاعرانه، به تحلیل و ترویج مباحث فلسفی و عرفانی ابنعربی پرداخته است. در این میان، گاه اندیشه های وی با ابنعربی تطابق کامل دارد و گاه توام با نوآوری است که در نتیجهی تجربهی عارفانه ی خود عراقی و در نتیجهی کشف و شهود به آنها دست یافته است. نمود اساسی این اندیشه ها، در قلمرو نظام هستی است. از این جهت بررسی تطبیقی آرا و اندیشه های این دو عارف بزرگ ضروری مینماید. در این مقاله با استفاده از روش سندکاوی و با بهرهگیری از فنون تحلیل محتوا به شکل تطبیقی گزاره ها و اندیشه های بنیادین عرفانی که محور پاره ای از اندیشه های دیگر است و قلمروهایی چون هستی شناختی، حضرات خمس، عشق، اعیان ثابته، تجلی، مورد بررسی قرار گرفته است. از مهمترین یافته های این پژوهش آن است که عراقی به شدت تحت تاثیر اندیشه های ابنعربی است و کمتر اندیشهای از اندیشه های عارفانه و فلسفی ابنعربی را میتوان در نظر گرفت که در آثار عراقی بازتاب نیافته باشند. نوآوری عراقی در بهره گیری از این اندیشه ها از در چشم انداز تاویل و تخیل شاعرانه جلوه گر میشود.