مقایسه کارائی دو مدل MPSIAC و EPM در برآورد فرسایش و تولید رسوب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز قره آقاج)

کمبود آمار و اطلاعات در زمینه ارزیابی و تهیه نقشه فرسایش و برآورد کمی و کیفی رسوب در حوضه های آبخیز کشور منجر به استفاده از روش های تجربی در بخش های اجرا و تحقیق گردیده است. هدف از این پژوهش، کاربرد مدل اصلاح شده پسیاک (MPSIAC) و ای- پی- ام (EPM) با توجه به معیارهای لحاظ شده در این مدل و نیز استفاده ازسامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) جهت کاهش خطا و افزایش دقت نسبی در تجزیه و تحلیل مدل می باشد. این مطالعه در حوضه آبخیز قره آقاچ با وسعت 25/8962 هکتار در سمیرم در طول سال های 1385 و 1386 انجام گرفت. برای دستیابی به متغیرهای مدلهای مورد بررسی، از خطوط توپوگرافی رقومی شده 1:25000، مدل رقومی ارتفاعی، نقشه شیب، عکس های هوایی 1:40000، نقشه زمین شناسی، رخساره ژئومورفولوژی، پوشش گیاهی، خاکشناسی و کاربری اراضی استفاده گردید. در عملیات صحرایی در تمامی واحد های هیدرولوژیکی (به عنوان واحدهای کاری)، فرم های مربوط به دو مدل تکمیل گردید. پس از امتیازدهی و نهایی سازی لایه های اطلاعاتی، ترکیب و تلفیق لایه ها صورت گرفت که حاصل آن ایجاد نقشه نهایی فرسایش و رسوب برای هر زیرحوضه بود. نتایج تحقیق نشان داد که در مدل MPSIAC، 8/60% حوضه (28/5444 هکتار) در کلاس فرسایش III شدت رسوبدهی متوسط و 2/39% حوضه (36/3510 هکتار) در کلاس فرسایش IV شدت رسوبدهی زیاد طبقه بندی شد. بر اساس روش MPSIAC، میزان فرسایش سالانه حوضه 49/71169 (تن در سال) و براساس روش EPM، این مقدار 2/422294 (تن در سال) به دست آمد. همچنین میزان رسوبدهی در روش MPSIAC و EPM به ترتیب برابر با 42/29260 (تن در سال) و 03/61725 (تن در سال) محاسبه شد. کلاس فرسایشی مدل EPM در گروه خیلی شدید قرار گرفت که با مشاهدات صحرایی چندان منطبق نبود. نتایج مقایسه آماری برآورد فرسایش و رسوب دو مدل با مقادیر رسوب و فرسایش اندازه گیری شده نشان داد که فرسایش و رسوب برآورد شده توسط مدل اصلاح شده MPSIAC نسبت به مدل EPM فاقد اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد و 5 درصد آماری بود، بنابراین فرسایش برآوردی توسط مدل اصلاح شده MPSIAC واقعی تر بود و نتیجه به دست آمده با مشاهدات صحرایی مطابقت داشت.