خوز و خوزی در منابع طب سنتی ایران

خوز و خوزی و کتاب هایشان به نام شوسماهی و جامع الخوز به کرات به عنوان مرجع در منابع مهم پزشکی قدیم در اسلام و ایران مورد استفاده قرار گرفته اند ولی متاسفانه امروزه در دسترس نمی باشند.
در این مطالعه چهار کتاب «القانون فی الطب» ابن سینا، «الحاوی» رازی، «الجامع المفردات الاغذیه و الادویه» ابن بیطار و «الصیدنه» ابوریحان بیرونی برای اولین بار مورد استقصای کامل قرار گرفت و کلیه ی ارجاع های مربوط به خوز و خوزی بطور کامل مشخص گردید. مطالعه ی حاضر نشان داد، در کتاب الحاوی 217 بار، در کتاب القانون 16 بار، در کتاب الجامع 44 بار و در کتاب الصیدنه 17 بار به خوز و خوزی ارجاع داده شده است. با توجه به جملاتی مانند «اجتمعت الخوز»، «قالت الخوز قاطبه»، «قیل فی جامع الخوز»، «الخوز فی شوسماهی» و «قیل فی شوسماهی الخوز»، به نظر می رسد که برای اولین بار در تاریخ پزشکی، دانشمندان مکتب پزشکی جندی شاپور یا گروهی از آنان، نظرات و آراء خود را که بر آن اجماع داشته اند در یک یا چند کتاب مدون نموده و برای بشریت به ودیعت نهاده اند. همچنین با توجه به بعضی از ارجاع های مستقیم بیرونی و ابن بیطار به خوز و خوزی که بدون ذکر منبع واسطه است، این احتمال وجود دارد که برخی از کتاب های خوزیان در مناطق مختلف، حتی در اندلس آن روز، در دسترس بوده است.